Budget 2022 | देशात तुटीचाच अर्थसंकल्प का होतो सादर? याचे फायदे तोटे काय?

मुंबई, 2 फेब्रुवारी: भारताचा अर्थसंकल्प स्वातंत्र्यानंतर केवळ तुटीचाच मांडत आला आहे. साधारणपणे जगभरातील देश फक्त तुटीचेच बजेट सादर करतात. जगात असे फार कमी देश आहेत, ज्यांचे बजेट तुटीपेक्षा नफ्याचे असते. भारताच्या 2022-23 च्या अर्थसंकल्पात, महसुली तूट GDP च्या 6.4% असण्याचा अंदाज आहे. 2021-22 मध्ये सुधारित महसुली तूट जीडीपीच्या 6.9% इतकी नोंदवली गेली आहे. भारताचा पहिला अर्थसंकल्प 15 ऑगस्ट 1947 ते 31 मार्च 1948 या अवघ्या साडेसात महिन्यांसाठी सादर करण्यात आला. यामध्ये सुमारे 171 कोटी रुपयांच्या महसुली उत्पन्नाचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले होते, तर अंदाजे खर्च 197 कोटी रुपये होता. हे काय असते? तुटीच्या बजेटमध्ये सरकार उत्पन्नापेक्षा जास्त खर्च करण्याची तरतूद करते. त्याला तूट वित्तपुरवठा प्रणाली असेही म्हणतात. लोककल्याणकारी योजनांसाठी सरकारकडे पुरेसा पैसा नसताना सरकार असा अर्थसंकल्प मांडते. पण तुटीचा का तुटीचा अर्थसंकल्प हा सामान्य अर्थसंकल्प नसतो. अशा प्रकारचा अर्थसंकल्प कोणत्याही खासगी क्षेत्रातील कंपनीमध्ये दिसत नाही. खाजगी क्षेत्राचे उद्दिष्ट खर्च करणे नसून नफा कमावणे असतो. उलट सरकारचे ध्येय विकास करणे आहे. लोकांना मोठ्या प्रमाणात मूलभूत सुविधा उपलब्ध करून देणे आणि त्यांची परिस्थिती सुधारणे ही सरकारची जबाबदारी आहे. त्यामुळे उत्पन्नापेक्षा जास्त खर्च केल्यामुळे सरकार तुटीचे बजेट स्वीकारते. Gold Price Today: बजेटनंतर आज सोने दरात घसरण, जाणून घ्या 10 ग्रॅमचा आजचा भाव सामान्य माणसावर काय परिणाम होतो? तुटीच्या अर्थसंकल्पाचा सर्वसामान्यांवर काय परिणाम होतो? हे बरेच काही सरकारच्या अर्थसंकल्पीय धोरणांवर आणि घोषणांवर होते. यामुळेच सरकारचा अर्थसंकल्प देशाच्या अर्थव्यवस्थेचा आरसा असतो. कारण यामध्ये सरकार आपल्या खर्चासाठी पैसे कसे उभे करणार हे सांगते. यासाठी प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष कर लावण्याबरोबरच सरकार वित्तीय बाजारातून कर्जही घेऊ शकते, अशी घोषणाही सरकार करते. बाजारावर प्रभाव बजेटचा थेट परिणाम बाजारावर होतो. याचे कारण एक नाही तर अनेक आहेत. केवळ कर लादून अनेक वस्तूंच्या किमती प्रभावित करण्याचे काम सरकार कुठे करत नाही. त्याऐवजी, त्या वस्तूंच्या निर्मिती साहित्यावरील कर, त्यांच्या वाहतुकीवर परिणाम करणारे पेट्रोल आणि डिझेलचे दर देखील कमी करू शकतात, जे बाजाराला प्रभावित करतात. शेअर बाजार सामान्यतः बाजाराचा अर्थ शेअर बाजार असा देखील होतो, ज्याचा थेट परिणाम बजेटवरही होतो. जेव्हा आपण शेअर बाजाराविषयी बोलतो तेव्हा आपण एक प्रकारे देशातील गुंतवणुकीच्या वातावरणाबद्दल बोलत असतो. देशातील चांगल्या आर्थिक वातावरणासाठी परदेशी कंपन्या आणि गुंतवणूकदारांना देशातील गुंतवणूक सुरक्षित आहे आणि त्यांच्या गुंतवणुकीवर परतावा मिळेल असा विश्वास निर्माण झाला पाहिजे. सरकारची गुंतवणूक अनुकूल धोरणे आणि बजेट गुंतवणूकदारांना आकर्षित करतात. 13 हजार 700 कोटींचे अंतराळ बजेट! ISRO च्या मोहिमा पाहुन तुम्हालाही वाटेल अभिमान तुटीच्या अर्थसंकल्पातून काही धोका आहे का? तुटीच्या बजेटचा सर्वात मोठा धोका म्हणजे वाढती महागाई. तुटीच्या बजेटमुळे जास्त पैसा बाजारात येतो, त्यामुळे महागाई वाढते. हा पैसा मध्यवर्ती बँकेतून येतो. परिस्थिती बिघडली तर मंदीही येऊ शकते. दुसरीकडे अनेकवेळा आर्थिक घडामोडी कमी होतात आणि त्या वाढवण्यासाठी बाजारात पैसा ठेवावा लागतो. पण त्याचबरोबर या पैशातून आर्थिक घडामोडी वाढल्या पाहिजेत, अन्यथा मंदी अधिक धोकादायक बनते.

• Follow us on