झाडांची पानं का गळतात? पानांचा रंग बदलण्यामागचं कारण काय?

मुंबई : भारतातील वेगवेगळ्या भागात वेगवेगळं हवामान असतं, तसेच येथे ऋतू देखील बऱ्याचदा वेगळा असतो. शरद ऋतू देखील वेगवेगळ्या ठिकाणी वेगवेगळ्या वेळी येतो. मध्य भारतात, जिथे शरद ऋतू हिवाळ्याच्या शेवटी आणि वसंत ऋतूच्या सुरुवातीला येतो, म्हणजेच फेब्रुवारी ते एप्रिल दरम्यान. त्याच वेळी, काश्मीरमध्ये शरद ऋतू सप्टेंबर ते डिसेंबरपर्यंत असतो.

या काळात पाने हळूहळू त्यांचा रंग बदलतात, तसेच ते गळू देखील लागतात आणि पावसाळा आला की झाडांना नवीन पालवी फुटते, ज्यानंतर हिरवी गार पानं झाडांना लागतात. पण प्रश्न असा उपस्थीत रहातो की, ही पाने झाडांवरून का पडतात आणि त्यापूर्वी त्यांचा रंग कसा बदलतो? तुम्ही कधी याचा विचार केलाय का?

गॅस सिलिंडरमधून का येतो उग्र वास? यामुळेच वाचतो तुमचा जीव

झाडांसाठी, पानांची गळती ही त्यांच्या चक्राचा शेवट दर्शवते. जेव्हा झाडांना स्थानिक हवामानाचा त्रास जाणवू लागतो, तेव्हा पाने पडतात. वातावरणात आर्द्रतेचा अभाव असल्याने पानांमधून अधिक वाष्पस्राव सुरू होतो. झाडांसाठी हा तणावपूर्ण काळ असतो आणि त्याला तोंड देण्यासाठी झाडे आपली पाने सोडतात. हिवाळा तसेच उन्हाळा हा काळ झाडांसाठी तणाव पूर्ण असतो.

पाने गळून पडल्यामुळे ऊती कमी होतात. त्याच वेळी, कमी पानांमुळे, बाष्पोत्सर्जन देखील कमी होते. त्यामुळे झाडांना पाणी कमी लागते. यामुळे झाडे स्वतःला जिवंत आणि निरोगी ठेवू शकतात.

मानव आणि इतर प्राण्यांप्रमाणे जगण्यासाठी झाडांनाही ऊर्जा लागते. वनस्पतींना ही ऊर्जा प्रकाशसंश्लेषणाच्या प्रक्रियेतून मिळते. सूर्यप्रकाशात ही क्रिया फक्त हिरवी पानेच करू शकतात.

पानांचा रंग का बदलतो?

पानांमध्ये असलेल्या क्लोरोफिलच्या मदतीने झाडे सूर्यप्रकाश शोषून घेतात. यानंतर, पाणी आणि कार्बन डाय ऑक्साईडचे साखरेत रूपांतर होते. झाडे क्लोरोफिलचे लहान रेणूंमध्ये मोडतात आणि ते स्टेम आणि मुळांमध्ये गोळा करतात. पानांमध्ये क्लोरोफिल तसेच लाल आणि पिवळे रंगद्रव्ये असतात. शरद ऋतूमध्ये, क्लोरोफिल स्टेम आणि मुळांमध्ये जमा होऊ लागते.

त्यामुळे ही लाल-पिवळी रंगद्रव्ये बाहेर येऊ लागतात. जेथे क्लोरोफिलमुळे पानांचा रंग हिरवा असतो. दुसरीकडे, कॅरोटीनॉइड्समुळे पानांचा रंग केशरी आणि पिवळा होतो आणि अँथोसायनिन्समुळे लाल आणि गुलाबी होतो.

अशा परिस्थितीत झाडे आणि झाडे आपली पाने गळून स्वतःसाठी आवश्यक ऊर्जा वाचवतात. यानंतर, जेव्हा दिवस मोठे होऊ लागतात आणि तापमान वाढू लागते, तेव्हा मूळ आणि देठात असलेले क्लोरोफिल वर येते आणि नवीन हिरवी पाने तयार करू लागतात.

ज्या भागात हिवाळा निघून गेल्यावर शरद ऋतूचा ऋतू येतो, तिथे झाडे उन्हाळ्यात स्वतःला जिवंत ठेवण्यासाठी आपली पाने गळून तयार करतात. पाने बदलणे ही झाडे आणि वनस्पतींसाठी एक जैविक प्रक्रिया आहे.