एक्वामेशन म्हणजे काय? नोबेल पुरस्कार सन्मानित डेसमंड टुटू यांच्यावर 'या' पद्धतीने अंत्यसंस्कार का झाले?

केप डाउन, 4 जानेवारी : दक्षिण आफ्रिकेतील (South Afirca) वर्णभेद विरोधी नेते आणि नेबोल पुरस्कार विजेते डेसमंड टुटू (Desmund Tutu) यांच्या पार्थिवावर त्यांच्या इच्छेनुसार अंत्यसंस्कार करण्यात आले. रविवारी इको फ्रेंडली एक्वामेशन Aquamation) पद्धतीने त्यांच्यावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले. त्यांचा अंत्यसंस्कार त्यांच्या संस्कृतीतील पद्धतीनुसार झाला नाही. दक्षिण आफ्रिकेच्या अँग्लिकन चर्चने शनिवारी या बातमीला दुजोरा दिला. त्यांनी सांगितले, की नोबेल शांतता पुरस्कार विजेत्याच्या इच्छेनुसार हरीत पर्याय निवडण्यात आला. मृतदेह जाळू नये डेसमंड टुटू यांनी अनेक दशके दक्षिण आफ्रिकेत वर्णभेदाविरुद्ध लढा दिला. त्यांच्या या कार्यासाठी त्यांना नोबेल पुरस्कार देऊन गौरवण्यात आलं होतं. गेल्या वर्षी 26 डिसेंबर रोजी 90 वर्षीय एंजेलियन आर्चबिशप टुटू यांचे निधन झाले. त्यांच्या अंत्यसंस्कारात कोणताही गाजावाजा होऊ नये आणि त्यांच्या पार्थिवाचे दहन होऊ नये, अशी इच्छा त्यांनी व्यक्त केली होती. या प्रक्रियेत विशेष काय आहे? टुटू यांनी आपली इच्छा व्यक्त केली होती की त्याचे अंत्यसंस्कार एक्वामेशन किंवा अल्कलाइन हायड्रोलिसिस सारख्या पर्यावरणास अनुकूल पद्धतीने केले जावे. ही पद्धत पाण्यावर आधारित अंत्यसंस्कार आहे. ज्यामध्ये कोणतेही हरितगृह वायू उत्सर्जित होत नाहीत. दाहसंस्कारात हरितगृह वायू उत्सर्जित होत असल्याने आपल्या पार्थिवावर असे अंत्यसंस्कार होऊ नये असं त्यांना वाटत होतं. पाणी आधारित प्रक्रिया एक्वामेशन ही "हरीत दफन" हालचालीची एक प्रक्रिया आहे जी नॉन-फिसाइल सामग्री वापरण्याऐवजी नैसर्गिक विखंडनाला प्रोत्साहन देते. या पाण्यावर आधारित प्रक्रियेत जेव्हा शरीराचे जमिनीत दफन केले जाते, तेव्हा 'हलका पाण्याचा प्रवाह, तापमान आणि क्षारता' यामुळे कार्बनिक पदार्थांचे विघटन होऊ लागते. जेव्हा महात्मा गांधी यांना एका हिंदूचे संतप्त पत्र आले! विशेष द्रावणात मृत शरीराचं विघटन या प्रक्रियेत मृत व्यक्तीचे शरीर एका धातूच्या सिलेंडरमध्ये पोटॅशियम हायड्रॉक्साईड आणि पाण्यासारख्या अल्कधर्मी घटकांच्या द्रावणात ठेवले जाते. हे सिलिंडर 150 अंश सेल्सिअस तापमानात तीन ते चार तास गरम केले जाते. हाडांचे काय होते? या प्रक्रियेत शरीराचे विघटन होते आणि फक्त हाडे उरतात, जी गरम ओव्हनमध्ये वाळवली जातात. हाडे सुकवल्यानंतर त्यांची पावडर बनवून कलशात ठेवली जाते आणि मृतांच्या नातेवाईकांना दिली जाते. साधारणपणे 300 अंश फॅरेनहाइटपर्यंत तापमान 1400 ते 1800 अंशांवर ठेवून ही प्रक्रिया दोन तासांत पूर्ण होते. पाकिस्तानातील एकमेव हिंदू बहुसंख्य जिल्ह्याबद्दल माहित आहे का? इको फ्रेंडली ही पद्धत विकसित करणाऱ्यांचे म्हणणे आहे की हरितगृह वायू उत्सर्जित करणार्‍या सुशोभित कास्केट आणि दाहसंस्कार यांसारख्या पद्धतींच्या तुलनेत ही पर्यावरणास अनुकूल पद्धत आहे. हे तंत्र जगात सर्वत्र वैध नाही आणि दक्षिण आफ्रिकेत त्याच्याशी संबंधित कोणताही कायदा नाही. त्याचवेळी अमेरिकेत 20 राज्यांमध्ये या कायदेशीर प्रक्रियेला मान्यता देण्यात आली आहे. या प्रक्रियेत पर्यावरणाचे नुकसान कसे टाळता येईल, याचेही मूल्यमापन करण्यात आले आहे. वॉशिंग्टन पोस्टच्या रिपोर्टनुसार, यासाठी मशीन विकसित करणाऱ्या कंपनीचे म्हणणे आहे की, या पद्धतीमुळे अंत्यसंस्कारामुळे होणाऱ्या हरितगृह वायूंचे उत्सर्जन 35 टक्क्यांनी कमी होते. त्याच वेळी, बायोरेस्पॉन्स सोल्यूशनचा असा विश्वास आहे की ते 90 टक्के कमी ऊर्जा वापरते.