Veer Savarkar Death Anniversary: वीर सावरकरांबद्दल 'ह्या' खास गोष्टी तुम्हाला माहित नसतील
विनायक दामोदर सावरकर (Veer Savarkar) यांनी देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी लढा (Freedom Movement) देण्याबरोबरच समाजाला हिंदू समाजातील अनिष्ठ रुढी परंपरांवर प्रहार केला. लेखक म्हणून त्यांचे लेखन विचारप्रवर्तक आणि प्रभावी मानले जाते. शहीद भगतसिंग यांचाही त्यांच्यावर प्रभाव होता. महात्मा गांधींच्या (Mahatma Gandhi) हत्येच्या कटात सहभागी असल्याचा आरोप त्यांच्यावर होता. पण, सिद्ध होऊ शकला नाही.
सरवरकर (Sarvarkar) हे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील (Freedom Movement) सर्वात वादग्रस्त क्रांतिकारकांपैकी एक होते. सावरकर अलीकडच्या काळात आणखी वादात सापडले आहेत. हिंदू राष्ट्रवादी (Hindu Nationalists) सावरकरांबद्दलच्या अनेक घटना आणि तथ्ये त्यांना चर्चेत ठेवतात, त्यांची पुनर्तपासणी आणि पुनरावलोकन करण्यात आले. राजकीय व्यासपीठांवर प्रसंगानुसार अर्थ लावले जात आहेत. पण देशाच्या स्वातंत्र्यलढ्यात वीर सावरकरांची स्वतःची भूमिका आहे. त्यांच्या पुण्यतिथीनिमित्त त्यांच्याबद्दल काही माहित नसलेल्या गोष्टी जाणून घेऊया. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)
विनायक दामोदर सावरकर (Veer Sarvarkar) यांचा जन्म 28 मे 1883 रोजी महाराष्ट्रातील नाशिक जिल्ह्यातील भागूर गावात झाला. लहानपणापासूनच ते क्रांतिकारी (Revolutionary) विचारांनी प्रेरीत होते आणि ते हिंदुत्वाचे कट्टर पुरस्कर्ते होते. ज्योतिर्मय शर्मा यांच्या 'हिंदुत्व: एक्सप्लोरिंग द आयडिया ऑफ हिंदू नॅशनॅलिझम' या पुस्तकानुसार, वयाच्या 12व्या वर्षी, त्यांनी आपल्या शाळेतील मित्रांसह मुस्लिमांचा बदला घेण्यासाठी मशिदीवर हल्ला केला. बी.ए.च्या शिक्षणादरम्यान बाळ गंगाधर टिळकांच्या आवाहनावरून त्यांनी इंग्रजी वस्तूंवर बहिष्कार टाकला. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)
1909 मध्ये मोर्ले मिंटो सुधारणांच्या विरोधात सशस्त्र आंदोलनाचा कट रचल्याबद्दल सावरकरांना अटक करण्यात आली. त्यांनी पाण्यात उडी मारून पळून जाण्याचा प्रयत्न केला पण नंतर त्यांना अटक करण्यात आली. 1911 मध्ये त्यांना दोनदा काळ्यापाण्याची शिक्षा (Kalapani punishment) म्हणजे जन्मठेपेची (50 वर्षे) शिक्षा झाली. सावरकरांना अनेकदा देशद्रोही म्हटले जाते कारण त्यांनी त्यांच्या सुटकेसाठी ब्रिटीश सरकारची माफी मागितली होती. परंतु, त्यांचे समर्थक म्हणतात की त्यांनी त्यांच्या सहकारी राजकीय कैद्यांची माफी मागितली होती. 1924 मध्ये त्यांना 5 वर्षे राजकारणात सक्रीय नसण्याच्या अटीवर सोडण्यात आले. या काळात त्यांनी रत्नागिरीतील अस्पृश्यता संपवण्याचे काम केले आणि सर्व जातीच्या हिंदूंसोबत भोजन करण्याची परंपराही सुरू केली. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)
सावरकर स्वतः लेखकही होते. त्यांनी लिहिलेल्या अनेक पुस्तकांवर ब्रिटिशांनी बंदी घातली होती. त्यात 1857 च्या स्वातंत्र्ययुद्धाचाही (The Indian War of Independence) समावेश होता. पण सर्व प्रयत्न करूनही ब्रिटिशांना ते नेदरलँड्समधून (1909 मध्ये) प्रकाशित होण्यापासून रोखता आले नाही. त्यांनी एकूण 38 पुस्तके लिहिली जी प्रामुख्याने मराठी आणि इंग्रजी भाषेत होती. त्यांची हिंदुत्वः हू इज हिन्दू ही पुस्तिका खूप गाजली होती. (फाइल फोटो)
हिंदूंच्या उन्नतीसाठी सावरकरांनी लोकांना आपल्या धर्माच्या सात बेड्या तोडण्याचे आवाहन केले. यामध्ये वेदोक्तबंदी (वेदांना आंधळेपणाने चिकटून राहणे), व्यवसायबंदी (जन्माच्या आधारावर व्यवसाय स्वीकारणे), स्पर्शबंदी (अस्पृश्यतेची धारणा पाळणे), समुद्रबंदी (परदेशात प्रवास करून परदेशात जाण्यास मनाई), शुद्धीबंदी (हिंदू धर्मात परत न परतण्यावर निर्बंध), रोटी बंदी (आंतरजातीय लोकांसोबत खाण्यावर बंदी) आणि बेटी बंदी (आंतरजातीय विवाहांवर बंदी). यांचा समावेश होतो. (फाइल फोटो)
स्वातंत्र्यसैनिक भगतसिंग (Bhagat Singh) यांनीही सावरकरांना वीर (Veer Sarvarkar) म्हटले होते. 1924 मध्ये त्यांनी विश्व प्रेमच्या लेखात लिहिले होते, "तो एक जगप्रिय माणूस होता ज्याला स्वतःला एक ज्वलंत देशाभीमानी आणि कट्टरतावादी म्हणायला कधीच लाज वाटली नाही. असे आहेत वीर सावरकर." सावरकरांवर महात्मा गांधींच्या हत्येच्या कटात सहभागी असल्याचा आरोपही करण्यात आला होता. पण ते सिद्ध होऊ शकले नाही. (फाइल फोटो)
आयुष्याच्या शेवटच्या काळात सावरकरांनी समाधी घेण्याची घोषणा केली आणि 1 फेब्रुवारी 1966 रोजी अन्नपाणी सोडले. त्यानंतर 26 फेब्रुवारी रोजी त्यांचे निधन झाले. आपल्या जीवनाचा उद्देश पूर्ण झाल्याचे त्यांनी सांगितले. 1970 मध्ये भारताच्या तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी त्यांना भारताचे अद्भुत सुपुत्र म्हटले आणि त्यांच्या सरकारने सावरकरांच्या नावावर स्टँम्पही जारी केला. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)