गर्भधारणा, मधुमेह आणि तुमचे डोळे यांच्यातील जिज्ञासू संबंध

मुंबई, 12 सप्टेंबर : जेव्हा तुम्ही तुमच्या डॉक्टरांकडे जाता तेव्हा ते तुम्हाला मधुमेह किंवा उच्च रक्तदाब आहे का? हे नेहमी विचारतात. त्यांनी असे विचारण्याचे कारण म्हणजे ते शरीरातील जवळजवळ प्रत्येक सिस्टमवर परिणाम करते. इंटरनॅशनल डायबिटीज फेडरेशन अॅटलस 2019 च्या अंदाजानुसार 2019 पर्यंत भारतातील प्रौढ लोकसंख्येमध्ये मधुमेहाची अंदाजे 7.7 कोटी प्रकरणे आहेत. परंतु, जेव्हा बहुतेक लोक मधुमेहाचा विचार करतात, तेव्हा ते टाइप 1 (स्वयंप्रतिकार) मधुमेह आणि टाइप 2 (प्रौढ-प्रारंभ किंवा आहार-संबंधित) मधुमेहाचा विचार करतात. परंतु, मधुमेहाचा तिसरा प्रकार आहे जो बर्‍याचदा समान काळजी न घेता जातो: गर्भधारणा मधुमेह. ज्या स्त्रीला यापूर्वी कधीही मधुमेह झालेला नाही अशा स्त्रीला गर्भधारणेदरम्यान मधुमेह होतो तेव्हा गर्भावस्थेतील मधुमेहाचे निदान केले जाते. गर्भधारणा मधुमेह आणि मधुमेह रेटिनोपॅथी गर्भधारणेदरम्यान, स्त्रीच्या शरीरात बरेच काही घडत असते आणि मधुमेह शरीराच्या स्वतःचे नियमन करण्याच्या पद्धतीमध्ये व्यत्यय आणतो. व्यवस्थापन किंवा उपचार न केल्यास, गर्भावस्थेतील मधुमेह गर्भधारणेदरम्यान आणि नंतर आई आणि बाळ दोघांनाही हानी पोहोचवू शकतो. उदाहरणार्थ, गर्भावस्थेतील मधुमेह हा गर्भधारणेदरम्यान उच्च रक्तदाबाशी संबंधित असतो, ज्यामुळे प्रसूतीदरम्यान स्त्रीला स्ट्रोक किंवा रक्ताच्या गुठळ्या होण्याचा धोका वाढतो. अनियंत्रित गर्भधारणा मधुमेहामुळे बाळाच्या जन्मानंतर रक्तातील साखर कमी होऊ शकते. वाचा - Women Health : महिलांनी 30 वर्ष ओलांडल्यानंतर ‘या’ 5 चाचण्या जरुर कराव्यात चिंतेचे आणखी एक कारण म्हणजे गर्भवती महिलांमध्ये डायबेटिक रेटिनोपॅथी असणे. डायबेटिक रेटिनोपॅथी ही डोळ्यांची एक स्थिती आहे ज्यावर उपचार न केल्यास दृष्टी कमी होऊ शकते आणि पूर्ण अंधत्व देखील येऊ शकते. मधुमेहामुळे रेटिनोपॅथी होते कारण उच्च रक्त शर्करा-मधुमेहाचा प्रसारक-तुमच्या डोळ्याच्या मागील बाजूस रेटिनाला आधार देणाऱ्या लहान रक्तवाहिन्यांना नुकसान पोहोचवते. कालांतराने, त्या नुकसानामुळे रक्तवाहिन्यातून रक्तस्त्राव होऊ शकतो, द्रव गळू शकते आणि अवरोधित होऊ शकतात. सर्वात वाईट म्हणजे, गर्भावस्थेच्या मधुमेहामध्ये डायबेटिक रेटिनोपॅथीचे प्रमाण 10% ते 27% दरम्यान असल्याचे नोंदवले गेले आहे. भयानक नाही का? पण तुम्ही टाइप 1 किंवा टाइप II मधुमेह असलेल्या व्यक्ती असाल आणि गर्भवती असाल तर काय होईल? 1922 मध्ये इन्सुलिन उपलब्ध होण्यापूर्वी, मधुमेह असलेल्या व्यक्तींना गर्भधारणेच्या गुंतागुंत होण्याचा धोका खूप जास्त होता6. डायबेटिक रेटिनोपॅथीवर गर्भधारणेचा दीर्घकालीन परिणाम होत नसला तरी, 50%-70% प्रकरणांमध्ये रेटिनोपॅथीमध्ये बदल घडतात. बिघडण्याचा सर्वात मोठा धोका दुस-या तिमाहीत होतो आणि प्रसूतीनंतर 12 महिने टिकतो. कोणाला धोका आहे? संशोधनात असे दिसून आले आहे की टाइप 1 मधुमेह असलेल्या महिलांना जास्त धोका असतो. इंडियन जर्नल ऑफ ऑप्थॅल्मोलॉजीमध्ये प्रकाशित झालेल्या संशोधनानुसार, पहिल्या तपासणीत टाइप 1 मधुमेह असलेल्या महिलांमध्ये डायबेटिक रेटिनोपॅथीचे प्रमाण 57%-62% आणि टाइप 2 मधुमेह असलेल्या महिलांमध्ये 17%-28% होते. टाईप 2 मधुमेहामध्ये गर्भधारणेच्या सुरुवातीच्या काळात DR चे प्रमाण 14% नोंदवले गेले आहे तर टाइप 1 मधुमेहामध्ये 34% आणि 72% च्या दरम्यान आहे. जर तुम्ही मधुमेहाने ग्रस्त महिला असाल, तर तुमच्या डॉक्टरांना तुमच्या गर्भधारणेच्या विविध टप्प्यांतून DR तपासण्यास सांगा. आज, मधुमेह नसलेल्या व्यक्तींप्रमाणेच, मधुमेह असलेल्या बहुतेक व्यक्ती सुरक्षित गर्भधारणा आणि जन्म घेऊ शकतात. ही सुधारणा मुख्यत्वे चांगल्या रक्तातील ग्लुकोज (साखर) व्यवस्थापनामुळे झाली आहे, ज्यासाठी आहाराचे पालन करणे, रक्तातील ग्लुकोजचे वारंवार निरीक्षण करणे आणि वारंवार इन्सुलिन समायोजन आवश्यक आहे. वाचा - तासंतास कॉम्प्युटरवर काम केल्याने बोटांमध्ये वेदना होतायत? करा हे 5 घरगुती उपाय तुम्ही तुमचा डायबेटिक रेटिनोपॅथीचा धोका कसा व्यवस्थापित करू शकता? बहुतेक रोगांप्रमाणेच, मधुमेह रेटिनोपॅथीचे प्रतिबंध आणि उपचार प्रतिबंधात्मक परीक्षांपासून सुरू होतात. तुमचे प्राथमिक काळजी घेणारे डॉक्टर किंवा OB/GYN यांनी तुम्हाला गर्भावस्थेतील मधुमेहाची तपासणी करावी. जर तुमचे परिणाम सकारात्मक परत आले, तर तुम्ही तुमच्या डोळ्यांच्या तपासणीसाठी तुमच्या डोळ्याच्या डॉक्टरांना भेटावे. डायबेटिक रेटिनोपॅथी सामान्यत: सुरुवातीच्या टप्प्यात चिन्हे किंवा लक्षणे दर्शवत नाही, परंतु ती लवकरात लवकर पकडणे हा सर्वोत्तम मार्ग आहे आणि त्याला प्रगती होण्यापासून रोखण्याचा एकमेव मार्ग आहे. हा धोका माहीत नसल्यामुळे, Network18 ने डायबेटिक रेटिनोपॅथी, यामुळे तुमच्या दृष्टीला निर्माण होणारा धोका आणि मधुमेहामुळे दृष्टी कमी होण्यापासून बचाव करण्याच्या अनेक मार्गांबद्दल जागरुकता आणण्यासाठी नोव्हार्टिसच्या सहकार्याने ‘नेत्र सुरक्षा – मधुमेहाविरूध्द भारत’ उपक्रम सुरू केला. हा उपक्रम देशभरात जमिनीवर जागरुकता शिबिरांची मालिका आयोजित करेल. डायबेटिक रेटिनोपॅथी आणि त्याचा तुमच्यावर आणि तुमच्या प्रियजनांवर कसा परिणाम होतो याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी, भेट द्या (मायक्रोसाइट लिंक). नेत्रा सुरक्षा उपक्रमाविषयी अधिक अपडेट्ससाठी https://www.news18.com/netrasuraksha/ या संकेतस्थळाला भेट द्या. News18.com ला फॉलो करा आणि डायबेटिक रेटिनोपॅथी विरुद्ध भारताच्या लढाईत सहभागी होण्याची तयारी करा. संदर्भ: Pradeepa R, Mohan V. Epidemiology of type 2 diabetes in India. Indian J Ophthalmol. 2021 Nov;69(11):2932-2938. Gestational Diabetes. Available [online] at URL: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gestational-diabetes/symptoms-causes/syc-20355339. Accessed on August 3rd 2022. Gestational diabetes and Pregnancy. Available [online] at URL: https://www.cdc.gov/pregnancy/diabetes-gestational.html. Accessed on August 3rd 2022. Chandrasekaran PR, Madanagopalan VG, Narayanan R. Diabetic retinopathy in pregnancy - A review. Indian J Ophthalmol 2021;69:3015-25 Diabetic Retinopathy. Available [online] at URL: https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/diabetic-retinopathy. Accessed on August 3rd 2022. Patient education: Care during pregnancy for patients with type 1 or 2 diabetes (Beyond the Basics). Available [online] at URL: https://www.uptodate.com/contents/care-during-pregnancy-for-patients-with-type-1-or-2-diabetes-beyond-the-basics. Accessed on August 3rd 2022. Mallika P, Tan A, S A, T A, Alwi SS, Intan G. Diabetic retinopathy and the effect of pregnancy. Malays Fam Physician. 2010 Apr 30;5(1):2-5.

• Follow us on