चेंजमेकर महिला: वयाच्या 16 व्या वर्षी लग्न, मग 21 व्या वर्षी देशातील पहिली महिला पायलटचा परवाना

मुंबई, 8 मार्च : सरला यांचा वयाच्या 16 व्या वर्षी लाहोरमधील एका कुटुंबात विवाह झाला, तेव्हा भविष्यात त्या विमान चालवतील असं त्यांनी स्वप्नात देखील पाहिले नसेल. वास्तविक त्यांचे पती पीडी शर्मा स्वतः पायलट होते. त्यांच्या कुटुंबात एकदोन नव्हे तर तब्बल 9 पायलट होते. सरला जेव्हा त्या वयात विमानासह हवेत भरारी घेत, तेव्हा लोकं बघतच राहायचे. सरला यांचा जन्म 08 ऑगस्ट 1914 रोजी दिल्लीत झाला. त्या काळात मुलींची लग्ने 15-16 व्या वर्षी होत असत. त्यांच्याबाबतीतही तसेच झाले. लाहोरच्या शर्मा कुटुंबातील पायलट असलेल्या पीडी शर्मा यांच्यासोबत त्यांचा विवाह झाला. शर्मा कुटुंबाची सर्वात मोठी ओळख म्हणजे त्यावेळी त्यांच्या घरात 9 पायलट होते. या कुटुंबात इतके वैमानिक कसे आहेत, असा प्रश्न लोकांना पडायचा. लग्न झाल्यावर तिच्या पतीने तिला लाहोरच्या फ्लाइंग स्कूलमध्ये प्रवेश मिळवून दिला. त्यावेळी लाहोर फ्लाइंग क्लबच्या कारकुनाने आश्चर्याने विचारले की तिला विमान का उडवायचे आहे? त्यानंतर हा प्रश्न कोणी विचारला नाही. साडी नेसून विमान उडवायची? सरला खूप लवकर विमान चालवायला शिकल्या. त्या कॉकपिटमध्ये साडीत बसायच्या आणि काही वेळाने त्यांचे जिप्सी पतंगाचे विमान मेघगर्जनेच्या आवाजाने हवेत उडताना दिसत. लोक या पायलटला साडीत पाहून आश्चर्यचकित व्हायचे. लवकरच त्यांनी त्यांच्या पहिल्या पायलटचा परवाना मिळविण्यासाठी पुरेशी उड्डाणे पूर्ण केली. तेव्हा त्यांची पहिली मुलगी 4 वर्षांची होती. त्या काळात विमान उडवणे खूप कठीण होते. कारण, कॉकपिटमधली सगळी कामे हाताने करावी लागत होती. आता विमानाचे संपूर्ण कामकाज संगणकीकृत करण्यात आले आहे. त्यामुळे तुलनेने आता सोपे झाले आहे. पतीचा विमान अपघातात मृत्यू यानंतर त्यांना दुसरी मुलगी झाली. सगळं व्यवस्थित चाललं होतं. तिच्या पतीची इच्छा होती की तिने व्यावसायिक पायलटचा परवाना घ्यावा. पण त्याआधीच 1939 मध्ये तिच्या पतीचा विमान अपघातात मृत्यू झाला. दोन मुलींसह स्वतःला सांभाळायचे होतं हा त्यांच्यासाठी मोठा धक्का होता. दोन मुलींचा सांभाळ करावा लागणार होता. कुटुंब त्यांच्यासोबत होते. काही काळानंतर पतीच्या अपघाताच्या दु:खातून सावरल्यावर पतीचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी व्यावसायिक परवाना मिळावा म्हणून त्यांनी विमान उडवण्यास सुरुवात केली. पती एअरमेल पायलट होता त्यांचे पती पीडी शर्मा हे देशातील पहिले एअरमेल पायलट होते. ते लाहोरहून कराचीला नियमित विमानाने जात असे. पण तिच्या पतीच्या मृत्यूनंतर काही वर्षांनी जेव्हा जगात दुसरे महायुद्ध सुरू झाले तेव्हा तिच्या जहाज-उड्डाणाच्या दिनचर्येवर परिणाम झाला. हे सर्व बंद करण्यात आले होते. ‘त्या’ घटनेने झाली आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची पायाभरणी! फाइन आर्ट्समध्ये डिप्लोमा सरला यांनी लाहोरच्या मेयो कॉलेज ऑफ आर्ट्समध्ये प्रवेश घेतला आणि बंगाली शैलीतील चित्रकला शिकायला सुरुवात केली. त्यांना लहानपणापासूनच चित्रकलेची आवड होती. तब्बल दोन वर्षांनी त्यांनी फाइन आर्ट्सचा डिप्लोमाही केला. अभ्यासक्रम पूर्ण केल्यानंतर, जेव्हा महायुद्ध संपले तेव्हा त्यांना व्यावसायिक पायलटचा बी परवानाही मिळाला. फाळणीनंतर लाहोरहून दिल्लीत यावे लागले देश स्वतंत्र होणार होता, पण या देशाचे दोन तुकडे करून इंग्रज निघून गेले. त्यांच्या कुटुंबाला लाहोरहून दिल्लीला पळावे लागले. दोन्ही मुलीही त्यांच्यासोबत होत्या. फाळणीनंतर भारतात स्वत:शी जुळवून घेण्याची वेळ काहीशी कठीण होती. पण सरला यांनी हे काम खूप चांगले केले. भारतातील टॉप 6 कायदे, ज्याबद्दल प्रत्येक स्त्रीला माहित असणे आवश्यक! दुसरे लग्न केलं त्या आर्यसमाजातील होत्या. त्यांचा आपल्या मूल्यांवर विश्वास होता. दिल्लीत आर्य समाजातच त्यांना दुसरा नवरा मिळाला. तो तिच्या प्रेमात पडला. आर्य समाज विधवाविवाहाचा पुरस्कार करत असल्याने त्यांच्या दुसऱ्या विवाहात कोणतीही अडचण आली नाही. पण आता विमान उड्डाण सोडून त्या इतर काम करू लागल्या. मग विमान उडवणं सोडलं आणि डिझाईन करायला सुरुवात केली त्यांनी ज्वेलरी डिझायनिंगचे काम सुरू केले. यानंतर साड्यांचे डिझाइन सुरू झाले. त्यांचे काम इतके लोकप्रिय झाले की त्या 15 वर्षे कॉटेज उद्योगाशी निगडीत राहिल्या. मोठे लोक त्यांचे ग्राहक झाले. त्यांच्या ग्राहकांमध्ये विजयालक्ष्मी पंडितही होत्या. त्यानंतर त्यांनी दिल्लीतील नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामामध्ये डिझायनिंगच्या कामासाठी प्रवेश घेतला. सरला यांचे 15 मार्च 2008 रोजी नवी दिल्ली येथे वयाच्या 93 व्या वर्षी निधन झाले. पण त्यांचा आवेश, धाडस आणि प्रचंड आत्मविश्वास पाहण्यासारखा होता.

• Follow us on