मुंबई 16 एप्रिल: गेल्या काही दिवसांपासून उत्तर प्रदेशात एन्काउंटर आणि माफिया राज संपवण्याचं काम सुरु आहे. माफिया किंवा गुंड झाले की त्यांच्या शत्रूंची कमी नसते. मात्र अनेकवेळा पोलिसांवर हल्ला केल्यामुळे असे माफिया मारले जातात यालाच एन्काउंटर म्हणतात. पण स्वातंत्र्यानंतर देशातील पहिलं एन्काउंटर कोणतं आणि कोणाचं झालं होतं हे तुम्हाला माहिती आहे का? आज आम्ही तुम्हाला त्या पोलीस ऑफिसर्सबद्दल सांगणार आहोत ज्यांनी देशातील सर्वात पहिलं एन्काउंटर केलं होतं. देशातील पहिल्या चकमकीचं श्रेय मुंबई पोलिसांना जातं. अंडरवर्ल्ड डॉन मन्या सुर्वेचं हे एन्काउंटर होतं. 1982 मध्ये जेव्हा मन्या सुर्वेचा एन्काउंटर झाला तेव्हा तो 37 वर्षांचा होता. या प्रकरणाची कमान मुंबई पोलीस राजा तांबट आणि इशाक बागवान नावाच्या पोलीस अधिकाऱ्याला देण्यात आली होती. अभिनेता जॉन अब्राहमनेही यावर एक चित्रपट (शूटआउट अॅट वडाळा) बनवला आहे. 7 सशस्त्र गुंडांशी तब्बल 4 तास एन्काउंटर; लोखंडवालातील ‘त्या’ शूटआऊटचे खरे हिरो; कोण होते IPS आफताब अहमद खान मन्या सुर्वे याचं खरं नाव मनोहर अर्जुन सुर्वे होतं. मुंबईत जन्मलेल्या मनोहर अर्जुन सुर्वे यानं येथूनच शिक्षण घेतले आणि मुंबईतूनच गुन्हेगारीच्या जगात प्रवेश केला. मनोहर अर्जुन सुर्वे याला त्याचा मित्र मन्या सुर्वे याने हाक मारली आणि पोलिस डायरीतून हे नाव गुन्ह्याच्या जगात नोंदले गेले. दाऊदच्या भावाची सार्वजनिकरित्या हत्या, ग्रॅज्युएशननंतर गुन्हेगारीच्या दुनियेत आलेल्या मन्या सुर्वेची कहाणी, चित्रपटांमध्ये दिसली. रत्नागिरी कारागृहात गेल्यानंतर मन्या सुर्वे संतप्त होऊन तेथेच उपोषणाला बसला. त्यामुळे तो आजारी पडला आणि त्याला उपचारासाठी शासकीय रुग्णालयात दाखल करण्यात आले. या रुग्णालयातून मन्याने पोलिसांना चकमा देत पळ काढला. ‘ते’ नुसते दिसले तरी थरथर कापतात गुन्हेगार; आतापर्यंत तब्बल 60 एन्काऊंटर केलेले IPS आहेत तरी कोण? यानंतर मन्या मुंबईत आली आणि तिच्या मित्रांसोबत स्वतःची टोळी तयार केली. मन्या एकामागून एक घटना घडवत गेला. दाऊदच्या भावाच्या हत्येतही मन्याचा हात होता. मन्यामुळे मुंबई पोलिसांवर टीका होऊ लागल्यावर त्यांनी या टोळीवर कारवाई करण्यास सुरुवात केली. जाड पिळदार मिश्या आणि दबंग पर्सनॅलिटी, ‘Iron Man’ म्हणून ओळखले जातात ‘हे’ IPS Officer, गिनीज बुकमध्येही आहे नाव मन्या सुर्वेचे प्रकरण मुंबई पोलिसांच्या एन्काउंटर पथकाकडे सोपवण्यात आले. जिथे या प्रकरणाची कमान राजा तांबट आणि इशाक बागवान नावाच्या पोलीस अधिकाऱ्यांना देण्यात आली होती. मन्या त्यांच्या हातून निसटत राहिला, त्यानंतर 11 जानेवारी 1982 रोजी मन्या त्याच्या मैत्रिणीला घेण्यासाठी वडाळ्यात आला असता त्याला पोलिसांनी पकडले. पोलिसांपासून वाचण्यासाठी मन्याने गोळीबार केला आणि प्रत्युत्तराच्या कारवाईत तो मारला गेला. अशाप्रकारे या चकमकीला पोलीस डायरीतील आणि देशाच्या इतिहासातील पहिली चकमक म्हणून ओळखलं जातं.
स्वातंत्र्यानंतर आजच्यासारखी एन्काउंटरची रणनीती नव्हती. पोलीस चकमकीपासून दूरच राहायचे. गुन्हेगारांना जिवंत पकडण्यावर त्यांचा अधिक भर होता. यानंतर देशात गुन्हेगारी वाढल्याने पोलिसांच्या अडचणीही वाढू लागल्या. अंडरवर्ल्डचे जग असल्याने गुन्हेगारीवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी पोलिसांना एन्काऊंटरची गरज भासू लागली होती.