या मंदिरात भाविक पूजाही करत नाहीत तरीही आहे प्रसिद्ध, काय आहे इतिहास?

नवी दिल्ली, 11 मार्च : जगभरात अनेक मंदिर आणि त्याची खास मान्यता आहे. प्रत्येक मंदिराचं विशेष महत्त्व आणि वैशिष्ट्य आहे. अशाच एका प्रसिद्ध मंदिराविषयी आपण जाणून घेणार आहोत. ज्या ठिकाणी मंदिरात मूर्तीची भाविक पूजा करत नाहीत, तरीही मंदिर देशात प्रसिद्ध आहे.

छत्तीसगडमधील जांजगीर चंपा येथे भगवान विष्णूचे एक अद्वितीय मंदिर आहे जे त्याच्या बांधकाम काळापासून अपूर्ण आहे आणि कधीही पूर्ण होऊ शकले नाही. छत्तीसगडचा कलचुरी राजा जाज्वल्य देव पहिला याने 11व्या शतकात भीमा तालबच्या काठावर मंदिर बांधले होते. हे मंदिर भारतीय स्थापत्यकलेचा अनोखा नमुना आहे. हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून सप्तरथ योजनेतून बनवलेले आहे.

हेही वाचा -  प्री-वेडिंग फोटोशूटसाठी तरुण तरुणीचा धोकादायक स्टंट, Video पाहून अंगावर येईल काटा

मंदिराच्या गर्भगृहाच्या दोन्ही बाजूला दोन कलात्मक खांब आहेत, ते पाहून असे वाटते की मंदिरासमोर महामंडप जुन्या काळात बांधला गेला होता, परंतु आता त्याचे फक्त अवशेष शिल्लक आहेत. मंदिराभोवती अतिशय सुंदर आणि सुशोभित मूर्ती बनवण्यात आल्या आहेत. ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश यांची त्रिमूर्ती रूपातील मूर्तीही येथे स्थापित आहे. विष्णूची मूर्ती, त्याच्या अगदी वर, मंदिराच्या मागील भागात सूर्यदेव बसलेले आहेत. मूर्तीचा एक हात तुटलेला आहे पण रथ आणि त्याला लावलेले सात घोडे स्पष्ट दिसत आहेत. येथे, कृष्णाच्या कथेशी संबंधित चित्रांमध्ये, वासुदेव कृष्ण दोन्ही हात डोक्यावर घेऊन दाखवले आहेत. अशाच अनेक मूर्ती खालच्या भिंतीत बनवल्या जातात. कधीतरी वीज पडून मंदिर उद्ध्वस्त झाल्याचे दिसून येते. त्यामुळे मूर्ती विखुरल्या. नंतर मंदिराची डागडुजी करताना त्या मूर्ती भिंतींवर लावण्यात आल्या.

मंदिराभोवती असलेल्या इतर कलात्मक शिल्पांमध्ये भगवान विष्णूच्या दहा अवतारांमधील वामन, नरसिंह, कृष्ण आणि राम यांच्या प्रतिमांचा समावेश आहे. छत्तीसगडच्या कोणत्याही मंदिरात रामायणाशी संबंधित असे कितीतरी दृश्य आहेत, जेवढे या विष्णू मंदिरात आहेत. एवढी सजावट करूनही मंदिराच्या गर्भगृहात मूर्ती नाही. मंदिर अपूर्ण असल्याने मूर्तीची प्रतिष्ठापना होऊ शकली नाही. या मंदिराच्या बांधकामाबाबत अनेक दंतकथा आहेत. यातील एका आख्यायिकेनुसार, काही लोक ज्याला चैमासी रात म्हणतात, त्या कालखंडात शिवनारायण मंदिर आणि जांजगीरचे हे मंदिर बांधण्याची स्पर्धा होती. जे मंदिर आधी पूर्ण होईल त्या मंदिरात प्रवेश करणार असल्याचे भगवान नारायण यांनी जाहीर केले होते असे सांगितले जाते. शिवनारायणाचे मंदिर प्रथम पूर्ण झाले आणि भगवान नारायणांनी त्यात प्रवेश केला. जंजगीरचे विष्णू मंदिर अपूर्ण राहिले.

महाबली भीमाशी संबंधित आणखी एक आख्यायिकाही प्रसिद्ध आहे. मंदिराला लागून असलेला भीमा तलाव भीमाने फावड्याने पाच वेळा खोदल्याचे सांगितले जाते. पौराणिक कथेनुसार या मंदिराचे शिल्पकार म्हणून भीमाचे वर्णन करण्यात आले आहे. यानुसार एकदा भीम आणि विश्वकर्मा यांच्यात एका रात्रीत मंदिर बांधण्याची स्पर्धा लागली होती. त्यानंतर भीमने या मंदिराच्या उभारणीचे काम सुरू केले. मंदिर बांधताना भीमाचा हातोडा आणि छिन्नी खाली पडली की त्याचा हत्ती परत आणायचा. असे अनेकवेळा घडले, पण शेवटच्या वेळी भीमाची छिन्नी जवळच्या तलावात गेली, जी हत्ती परत आणू शकली नाही आणि सकाळ झाली. भीमाला स्पर्धेत हरल्याचे खूप वाईट वाटले आणि रागाने त्याने हत्तीचे दोन तुकडे केले. त्यामुळे मंदिर अपूर्ण राहिले. आजही मंदिराच्या आवारात भीम आणि हत्तीची खंडित मूर्ती आहे.