व्हिटॅमिनच्या गोळ्या तर खूप घेतल्या असतील; पण त्याचा खरा उपयोग माहीत नसेल

विटामिन म्हणजे जीवनसत्त्वे हे रासायनिक घटक आहेत जे आपल्या शरीराच्या आरोग्यासाठी आवश्यक असतात. विविध जीवनसत्त्वे वेगवेगळ्या अन्नाशी संबंधित पदार्थांमध्ये आढळतात. जीवनसत्त्वे शरीरासाठी इतकी आवश्यक आहे की त्यांच्याशिवाय आपण कोणत्याही आजाराला बळी पडू. जीवनसत्त्वे आपल्याला निरोगी ठेवतात. (शटरस्टॉक)

जीवनसत्त्वे प्रामुख्याने 6 प्रकारची असतात - A, B, C, D, E आणि K. जीवनसत्त्वे हे खरेतर ब जीवनसत्त्वांचा समूह आहे. जगाला जीवनसत्त्वांबद्दल प्रथम डच जीवाणू तज्ञ ख्रिश्चन एजिकमेन यांनी सांगितले. (शटरस्टॉक)

त्यांनाही बऱ्याच संशोधनानंतर याची माहिती मिळाली. पॉलिश केलेला तांदूळ खाऊ घातलेली पिल्ले आजारी पडत असल्याचे त्यांनी पाहिले. यावरून त्यांनी असा निष्कर्ष काढला की तांदळाच्या दाण्यांचा वरचा थर काढून पॉलिश केल्याने त्या घटकाची कमतरता कमी होते. ज्याला जीवनसत्व म्हणतात.

1886 साली एजिकमेन इंडोनेशियाला गेले. त्यावेळी बेरीबेरी रोगाचा प्रसार झाला होता. त्यांना या आजारावर संशोधन करायचे होते. आजार पसरण्यामागील कारण त्यांना शोधायचे होते. यामुळे अनेकांचा मृत्यू होत होता. नंतर त्यांना कळले की हा आजार प्रत्यक्षात काही पोषक तत्वांच्या कमतरतेमुळे होत आहे. त्यातून जीवनसत्त्वांचा शोध लागला आणि आपल्या शरीरासाठी जीवनसत्त्वे कशी आवश्यक आहेत हे जगासमोर आलं.

एजिकमॅनने जीवनसत्त्वे जाणून घेण्यात आपले संपूर्ण आयुष्य घालवले. मात्र, त्याला त्याचे महत्त्व पूर्णपणे समजले नाही. नंतर ब्रिटीश शास्त्रज्ञ फ्रेडरिक हॉपकिन यांनी असा सिद्धांत मांडला की मानवांना निरोगी राहण्यासाठी काही विशिष्ट घटकांची आवश्यकता आहे. त्यांनी सांगितले की मुडदूस आणि स्कर्व्ही (रक्ताचा एक प्रकारचा रोग) यासारखे आजार काही आवश्यक गोष्टी अन्नात वापरून बरे होऊ शकतात. नंतर त्यांचे म्हणणे खरे असल्याचे निष्पन्न झाले. त्यानुसार जीवनसत्त्वांची नावे देण्यात आली.

जीवनसत्त्वे अनेक स्त्रोतांमधून मिळू शकतात. जसे दूध, लोणी, मासे आणि हिरव्या भाज्यांमधून अ जीवनसत्व मिळते. रोगांशी लढण्यासाठी हे खूप प्रभावी आहे. भूक, ताकद, त्वचा आणि मज्जातंतूंसाठी जीवनसत्व बी आवश्यक आहे. ते मांस, धान्य आणि यीस्टमध्ये असते. (शटरस्टॉक)

व्हिटॅमिन सी रक्त शुद्ध करते आणि शरीराला थंडीपासून वाचवते. हाडे मजबूत ठेवण्यासाठी व्हिटॅमिन डी आवश्यक आहे. हे कॉड लिव्हर तेल, अंड्यातील पिवळ्या बलकमध्ये आढळते. व्हिटॅमिन ई तृणधान्ये आणि इतर प्रकारच्या अन्नपदार्थांमध्ये आढळते. व्हिटॅमिन के रक्त गोठण्यास महत्त्वाची भूमिका बजावते. दुखापत झाल्यास रक्त बाहेर येणे थांबवते, हे जीवनसत्व हिरव्या भाज्यांच्या यकृतामध्ये (शटरस्टॉक) आढळते.

आपल्या शारीरिक आणि मानसिक विकासासाठी जीवनसत्त्वे खूप महत्त्वाची असतात. थकवा, आळस दूर करण्यासाठी आणि ऊर्जा टिकवून ठेवण्यासाठी हे विशेषतः उपयुक्त आहे. या विशेष शोधासाठी ख्रिश्चन एजिकमेन आणि फ्रेडरिक हाफकिन यांना 1929 मध्ये नोबेल पारितोषिकही देण्यात आले. (शटरस्टॉक)