पोपटांच्या दीर्घायुष्याचं रहस्य उलगडलं! मानवाच्या तुलनेत पोपट का जगतात जास्त?

पोपट (Parrots) त्यांच्या संज्ञानात्मक कौशल्यांसाठी (Cognitive Skills) आणि दीर्घ आयुष्यासाठी (Exceptionally long lifespan of Parrots) अधिक प्रसिद्ध आहेत. एका नव्या अभ्यासात त्यांच्या दीर्घायुष्याचे रहस्य उलगडण्याचा प्रयत्न करण्यात आला आहे. या दोघांमध्ये संबंध असल्याचे संशोधकांना आढळून आले आहे. 217 पोपट प्रजातींवरील अभ्यासात असे आढळून आले आहे की स्कार्लेट मकॉऊ आणि सल्फर-कोकाटू प्रजातींमधील पोपटांचे सरासरी आयुष्य सामान्यपेक्षा जास्त आहे, जे केवळ मोठ्या पक्ष्यांच्या प्रजातींमध्ये दिसून येते. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

मॅक्स प्लँकच्या संशोधकांनी पोपटांच्या (Parrots) या दीर्घ आयुष्याचे कारण काय असू शकते हे दाखवून दिले आहे. त्यांच्या मेंदूचा (Brain of parrots) तुलनेने मोठा आकार त्यांना दीर्घायुष्य देतो असे त्यांना आढळले आहे. पोपटाचे दीर्घ आयुष्य आणि मेंदूचा आकार यांच्यातील संबंध दर्शविणारा हा पहिला अभ्यास आहे. संज्ञानात्मक क्षमता वाढवण्यामुळे पोपटांना पर्यावरणीय धोके टाळण्यास आणि दीर्घ आयुष्य जगण्यास मदत होते, असेही यातून समोर आलं आहे. (फोटो: पिक्साबे)

विशेष म्हणजे, शास्त्रज्ञांना पोपटांचे (Parrots) दीर्घ आयुष्य (Long lifespan of Parrots) आणि पोपटांमधील जटिल संज्ञानात्मक कौशल्ये (Cognitive Skills) या दोन्हीची आधीच माहिती होती. परंतु, दीर्घायुष्य आणि मेंदूचा तुलनात्मक आकार या दोन्हींचा एकमेकांशी थेट संबंध आहे. त्यांना त्याचा काय परिणाम होईल हे माहित नव्हते. या अभ्यासाचे प्रमुख लेखक, सिमोन स्मेल यांनी सांगितले की, ही तपासणी पार पाडण्यासाठी सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे डेटा गोळा करणे. जिवंत पोपटांशी तुलना केल्यावरच हे शक्य होते. यासाठी मोठ्या नमुन्यांची आवश्यकता होती जेणेकरून विविधतेचा प्रभाव नाकारता येईल. (फोटो: पिक्साबे)

योग्य आकाराचे नमुने मिळविण्यासाठी, मॅक्स प्लांग इन्स्टिट्यूट ऑफ अॅनिमल बिहेवियर आणि मॅक्स प्लांग इन्स्टिट्यूट फॉर इव्होल्यूशनरी एन्थ्रोपोलॉजी मधील संशोधकांच्या टीमने 360 प्रजातींच्या नोंदी असलेले प्राणीसंग्रहालय आणि मत्स्यालय शोधले ज्यातून त्यांनी 100 हून अधिक प्राणीसंग्रहालयांमधून 13,000 प्रजातीच्या पोपटांचे आकडे गोळा केले. यामुळे संशोधकांना 217 प्रजातींच्या सरासरी आयुर्मानाची माहिती मिळू शकली, जी पोपटांच्या ज्ञात प्रजातींपैकी निम्म्याहून अधिक आहे. विश्लेषणातून पोपटांच्या आयुर्मानात आश्चर्यकारक फरक दिसून आला, सरासरी आयुर्मान दोन वर्षे ते 30 वर्षे आहे. (फोटो: पिक्साबे)

इतर दीर्घकाळ जगणाऱ्या प्रजातींमध्ये, ऑस्ट्रेलियन सल्फर-किल्गी कोकाटूचे सरासरी आयुर्मान 25 वर्षे आहे. Smeal यांनी सांगितले की, सरासरी 30 वर्षे वयाच्या या आकाराचे पक्षी फारच क्वचित आढळतात. काही पोपटांचे वय 80 वर्षांपेक्षा जास्त असल्याचे आढळून आले आहे, जे मानवांसाठी देखील खूप चांगले वय आहे. मनुष्याचे वजन पोपटांच्या वजनापेक्षा शंभरपट जास्त आहे, या अर्थाने ही संख्या खूप चांगली आहे. (फोटो: पिक्साबे)

संशोधकांनी पोपटांच्या (Parrots) संज्ञानात्मक क्षमतेचा (Cognitive abilities) त्यांच्या दीर्घकाळ जगण्याच्या क्षमतेवर परिणाम होतो की नाही हे निर्धारित करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात तुलनात्मक विश्लेषण देखील केले. त्यांनी तुलनेने मोठ्या मेंदूचा (Brains) दीर्घायुष्यावर होणारा परिणाम आणि मोठ्या मेंदूचा विकास होण्यासाठी किती वेळ लागतो या दोन्हींचा अभ्यास केला. पहिल्या प्रकरणात पक्ष्यांना जंगलाच्या वातावरणात दीर्घ आयुष्य जगण्याची संधी मिळते आणि दुसऱ्या प्रकरणात दीर्घायुष्य हवे असते. (फोटो: पिक्साबे)

संशोधकांनी तयार केलेल्या मॉडेल्सचा डेटा दोन्ही मतांवर लागू केल्यानंतर असे दिसून आले की पोपटांच्या (Parrots) दीर्घायुष्याचे कारण पोपटांची संज्ञानात्मक क्षमता (Cognitive abilities) आहे. त्यांच्या शरीराच्या तुलनेत त्यांच्या मेंदूचा आकार त्यांची बुद्धिमत्ता दर्शवतो. संशोधकांना असेही आढळले की डोस किंवा वाढीसाठी जास्त वेळ यांचा दीर्घायुष्याशी काहीही संबंध नाही. आता संशोधक दीर्घायुष्यासह पोपटांच्या सामाजिक आणि सांस्कृतिक शिक्षण क्षमतेमधील संबंधांचा अभ्यास करतील. (फोटो: पिक्साबे)