जगातील 10 सर्वात मोठे वाळवंट, क्षेत्रफळ आणि वैशिष्ट्ये वाचून अचंबित व्हाल

जगातील सर्वात मोठे वाळवंट कोणते हा एक अवघड प्रश्न आहे. कारण आपण कोणत्या प्रकारच्या वाळवंटाबद्दल बोलत आहोत यावर उत्तर अवलंबून आहे. पृथ्वीवर चार प्रकारचे वाळवंट आहेत. एक उष्ण आणि कोरडे वाळवंट जेथे वर्षभर तीव्र उष्णता आणि कोरडेपणा असतो. यानंतर, दुसरा प्रकार म्हणजे कोरडे वाळवंट जेथे लांब उन्हाळा आणि दुष्काळ असतो. मात्र, हिवाळ्यात पाऊस पडतो. तिसरी किनारी वाळवंटे आहेत जिथे जास्तीत जास्त आर्द्रता असते. अशा ठिकाणी पावसाचं प्रमाण कमी असते. चौथा प्रकार आहे थंड वाळवंटाचा. जिथं हिवाळ्यात हिमवर्षाव आणि पाऊस पडतो. अशा परिस्थितीत जगातील काही मनोरंजक भूभाग दहा सर्वात मोठ्या वाळवंटांच्या यादीत येतात. (प्रतिनिधी फोटो: पिक्साबे)

उत्तर अमेरिकेचे ग्रेट बेसिन वाळवंट अमेरिकेच्या नेवाडा, उटाह, कॅलिफोर्निया, ओरेगॉन, आयडाहो आणि वायोमिंग या राज्यांमध्ये 492 हजार चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले आहे. बहुतेक भागात वार्षिक 25 सेमीपेक्षा कमी पाऊस पडतो. हे जगातील 10 व्या क्रमांकाचे सर्वात मोठे वाळवंट आहे. पण इथं हजारो वर्षे जुनी झाडे आणि वनस्पती आहेत. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

या यादीतील नवव्या स्थानावर सीरियाचे वाळवंट आहे, ज्याला बादियत राख-शाम असेही म्हणतात, जे मध्य पूर्व किंवा पश्चिम आशियाच्या सुमारे 5 लाख चौरस किलोमीटरवर पसरलेले आहे, ज्यामध्ये सीरिया, जॉर्डन आणि इराकच्या कोरड्या भागांचा समावेश आहे. वाळवंटासह खडकाळ पर्वत आणि नदीचे क्षेत्रही यात येते. येथील लोकांची आदिवासी जीवनशैली आहे ज्यांचा स्वतःचा इतिहास आहे. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

आफ्रिका खंडाच्या दक्षिणेकडील आजच्या बोत्सवाना, नामिबिया आणि दक्षिण आफ्रिकेच्या 570 हजार चौरस किलोमीटरवर पसरलेले कलहारी अर्ध-शुष्क वाळवंट हे जगातील 8 व्या क्रमांकाचे वाळवंट आहे. येथे लाल वाळूचे ढिगारे आणि विस्तीर्ण सवाना क्षेत्र हे वन्यजीवांनी समृद्ध आहे. 10 हजार वर्षांपासून मानवी जमाती येथे राहत आहेत. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

ऑस्ट्रेलियाचे ग्रेट व्हिक्टोरियन वाळवंट 647497 चौरस किलोमीटर क्षेत्रफळात पसरले आहे, जे या यादीत सातव्या क्रमांकावर आहे. सपाट गवताळ प्रदेश, खारट सरोवरे, छोटे पर्वत, कोरड्या दऱ्या आणि खडकाळ पठार येथे आढळतात. हजारो वर्षांपासून येथे राहणाऱ्या आदिवासी आणि भटक्यांचा जुना इतिहासही येथे पाहायला मिळतो. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

अर्जेंटिना आणि दक्षिण अमेरिकेतील चिलीमधील जगातील सहावे वाळवंट पॅटागोनियन वाळवंट आहे, जे 673 हजार चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले आहे. अँडीज पर्वतराजीच्या या अर्ध-रखरखीत वाळवंटात आणि पॅटागोनियन स्टेप मैदानात, जीवजंतूंची मोठी विविधता दिसते. गुहांमध्ये राहणाऱ्या मानवाच्या अनेक खुणा येथे पाहायला मिळतात. आजही हजारो वर्ष जुन्या परंपरा पाळणारे लोक आहेत. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

जगातील पाचवे सर्वात मोठे वाळवंट मंगोलिया आणि त्याच्या सभोवतालच्या हिमालय आणि सायबेरियाच्या गवताळ प्रदेशात 1.3 दशलक्ष चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले आहे. हे थंड वाळवंट पावसापासून वंचित राहते. तापमान 40 अंश सेल्सिअस असते. चीनला युरोप, पश्चिम आणि मध्य आशियाशी जोडण्यासाठी येथून सिल्क रूटचे रस्ते जात असत. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

अरबी वाळवंट पश्चिम आशियामध्ये आहे. मात्र, सीरियन वाळवंट त्यापासून वेगळे झाले आहे. हे जगातील चौथ्या क्रमांकाचे वाळवंट आहे. उपोष्णकटिबंधीय वाळवंट हे जगातील दुसरे सर्वात मोठे वाळवंट आहे आणि ते अरबी द्वीपकल्पातील 2.6 दशलक्ष चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले आहे. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

जगातील सर्वात मोठे वाळवंट म्हणून ओळखले जाणारे आफ्रिकेतील सहारा वाळवंट हे खरे तर जगातील तिसरे मोठे वाळवंट आहे. हे जगातील सर्वात मोठे उष्ण आणि कोरडे वाळवंट आहे, जे 9.1 दशलक्ष चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले आहे, जे उत्तर आफ्रिका, पश्चिमेला अटलांटिक महासागर, उत्तरेला लाल समुद्र आणि भूमध्य समुद्राला वेढलेले आहे. गेल्या एका शतकात ते सुमारे 10 टक्क्यांनी वाढले असून ते आणखी पसरण्याची शक्यता आहे. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

पृथ्वीवरील ध्रुवीय प्रदेश हे जगातील सर्वात मोठे वाळवंट आहे. आर्क्टिक हे एक थंड वाळवंट आहे, ज्यामध्ये कॅनेडियन ध्रुवीय टुंड्राचा समावेश आहे. ग्रीनलँड आणि रशियाचे मोठे क्षेत्रफळ आहे, जे 13.9 दशलक्ष चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले आहे आणि जगातील दुसरे सर्वात मोठे वाळवंट आहे. येथील तापमान खूप थंड आणि हवा पूर्णपणे कोरडी आहे. इथे अजिबात पाऊस पडत नाही. तरीही हे ध्रुवीय अस्वल, अनेक प्रकारचे पक्षी इत्यादी अनेक प्रजातींचे घर आहे. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)

अंटार्क्टिक ध्रुवीय वाळवंट हे जगातील सर्वात मोठे वाळवंट आहे, जे 14.2 दशलक्ष चौरस किलोमीटर क्षेत्रफळात पसरलेले आहे आणि संपूर्ण दक्षिण ध्रुवाभोवती आहे. हे सर्वात वादळी वाळवंट देखील मानले जाते. पृथ्वीवरील सर्वात कोरडे ठिकाण देखील या वाळवंटात आहे, जे मॅकमुर्डो ड्राय व्हॅली म्हणून ओळखले जाते. येथे सूक्ष्मजीव देखील नाही. जागतिक तापमानवाढीमुळे हे वाळवंट आकुंचन पावत आहे. (प्रतिनिधी फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)