जगात दररोज 100 पेक्षा जास्त भूकंप; त्यात धोकादायक किती? सर्वात मोठ्या धक्क्याची नोंद कुठे?

तुर्कस्तान आणि सीरियामध्ये 6 फेब्रुवारीला आणि दुसऱ्या दिवशी तीन जोरदार भूकंपांमुळे मोठं संकट आलंय. 7.8 रिश्टर स्केलच्या शक्तिशाली भूकंपामुळे आतापर्यंत 5000 हजारांहून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला आहे. मृतांचा आकडा अधिक असण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. या संपूर्ण परिसरात मोठी हाहाकार उडाला आहे.

क्वेकट्रॅकर या वेबसाइटनुसार, आशियामध्ये दररोज सुमारे 06-07 भूकंप होतात. गेल्या महिन्यात आशियामध्ये एका महिन्यात 182 भूकंपांची नोंद झाली होती, तर एका वर्षात पृथ्वी तब्बल 2622 वेळा हादरली. आशियामध्ये, जपानमध्ये जवळजवळ दररोज भूकंप होतात. पण ते हलक्या स्वरुपाचे असतात. हा धोका टाळण्यासाठी जपानने भूकंपरोधीत घरे निर्माण केली आहेत. त्यामुळे त्यांना फारसे नुकसान होत नाही. (सौजन्य जपान वेळा)

जगभरात दररोज सुमारे 138 भूकंप होतात. 2022 मध्ये 49,831 भूकंपांची नोंद झाली. वर्षभरात असे सुमारे 130 भूकंप होतात, ज्यांची तीव्रता रिश्टर स्केलवर 6 पेक्षा जास्त आहे. या तुलनेत बाकीचे भूकंप म्हणजे सौम्य हादरे असतात. जगात सर्वाधिक भूकंप जपान, अमेरिका, इंडोनेशिया, फिजी या देशांमध्ये होतात. तुर्कस्तानसारखा भूकंप वर्षातून एकदा किंवा अनेक वर्षांतून एखाद्या वेळेस होतो. (शटर स्टॉक)

अमेरिकेत जागतिक स्तरावर भूकंपाच्या हालचालींची नोंद करणारी संस्था USGS नुसार, अंटार्क्टिकाची भौगोलिक स्थिती अशी आहे की पृथ्वीच्या आत असलेली टेक्टोनिक प्लेट तिथे फारशी सक्रिय नाही. तेथे भूकंप फार कमी आहेत. मात्र, तिथे भूकंप होत नाहीत, असे म्हणता येणार नाही. येतात पण फार कमी. (सौजन्य समुद्रव्यापी मोहीम)

साधारणपणे, प्राणघातक ठरणाऱ्या भूकंपांची तीव्रता 6 ते 8 दरम्यान असते. हे क्षणात होत्याचं नव्हतं करू शकतात. 2022 मध्ये मेक्सिकोतील मिचोयाकॉन येथे सर्वात शक्तिशाली भूकंप झाला. त्याची तीव्रता सर्वाधिक 7.6 होती. 19 सप्टेंबर 2022 रोजी झालेल्या या भूकंपात 2 लोकांचा मृत्यू झाला होता तर 35 जण जखमी झाले होते. (रॉयटर्स)

तुर्कीमध्ये झालेल्या भूकंपाची तीव्रता 7.8 इतकी होती. याला मोठा भूकंप म्हणतात. त्याचे परिणाम अनेकदा विनाशकारी होतात. तुर्कस्तानमध्येही असेच घडले आहे. मात्र, आठ पेक्षा जास्त तीव्रतेच्या भूकंपांमुळे भयंकर विध्वंस होतो. त्याच्या कचाट्यात सापडलेली प्रत्येक गोष्ट होतात. 2011 मध्ये जपानच्या किनारपट्टीवर झालेल्या भूकंपाची तीव्रता 9 होती. यामुळे जपानमध्ये प्रचंड विध्वंस झाला. नंतर भूकंपामुळे त्सुनामीच्या लाटा उठल्या आणि कहर झाला. त्यामुळे जपानचा अणु प्रकल्पही धोक्यात आला होता. चिलीमध्ये 1960 मध्ये सर्वात मोठ्या भूकंपाची नोंद झाली होती. त्याची तीव्रता 9.5 असल्याचे सांगण्यात आले होते. (wikicommons)