माणूस लवकरच दीर्घायुषी होणार? मुंग्यांवरील संशोधनाने आशेचा किरण

उच्च प्रजननक्षमता असणाऱ्या प्राण्यांमध्ये आयुष्याची लांबी कमी होते. जे जीव जास्त मुलं जन्माला घालतात त्यांचे आयुष्य कमी असते. परंतु, राणी मुंग्या या नियमाला अपवाद असल्याचे दिसून आले आहे. राणी मुंगी इतर मुंग्यांच्या तुलनेत 10 ते 30 पट जास्त जगते. याचे कारण शोधण्यासाठी, या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की एक विशेष प्रकारचे इन्सुलिन ब्लॉकर राणी मुंग्यांना या प्रकरणात मदत करते. (प्रतिनिधी फोटो: पिक्साबे)

न्यूयॉर्क विद्यापीठातील तज्ञांच्या नेतृत्वात फ्लोरिडा विद्यापीठाच्या एका नवीन अभ्यासाने या घटनेवर नव्याने प्रकाश टाकला आहे. राणी मुंग्या त्यांचे इन्सुलिन नियंत्रित करण्यासाठी दोन यंत्रणा वापरतात, ज्यामुळे त्यांच्या पुनरुत्पादन क्षमतेसह त्यांचे आयुष्य वाढत असल्याचं प्रोफेसर हुआ यान यांनी शोधून काढलं. (प्रतिनिधी फोटो: पिक्साबे)

राणी मुंग्या त्यांचे इंसुलिन मुख्यतः अंड्याच्या विकासासाठी वाढवतात, त्यांची अंडी देखील इन्सुलिन ब्लॉकर तयार करतात ज्यामुळे त्यांची वृद्धत्वाची प्रक्रिया मंदावते. प्राध्यापक यान म्हणतात की या अभ्यासामुळे अनेक प्राण्यांच्या वृद्धत्वाची प्रक्रिया समजून घेण्यास मदत होईल. (प्रतिनिधी फोटो: पिक्साबे)

अशी प्रक्रिया मानव आणि इतर सस्तन प्राण्यांमध्ये फायदेशीर ठरू शकते की नाही किंवा इंसुलिनच्या आंशिक प्रतिबंधामुळे आयुर्मान वाढू शकते का हे मोठे प्रश्न आहेत. त्याचप्रमाणे, मानवामध्ये कॅलरीजचे उत्पादन थांबवून, इन्सुलिनचे उत्पादन थांबवता येते. मात्र, तरीही त्याचा पुनरुत्पादनावर परिणाम होतो. (प्रतिनिधी फोटो: पिक्साबे)

हार्पगनाथोथ सॉल्टेटर या जातीच्या मुंग्यांवर संशोधकांनी त्यांचा अभ्यास केंद्रित केला, ज्याला भारतीय जिम्पिंग मुंग्या देखील म्हणतात. जेव्हा या प्रजातीची राणी मुंगी मरण पावते तेव्हा कामगार मुंग्यांमध्ये राणी मुंगी होण्यासाठी संघर्ष होतो आणि त्यानंतर नवीन राणी मुंगी दीर्घायुष्य (Aging) जगते. (प्रतिनिधित्वात्मक फोटो: Pixabay)

संशोधकांनी वृद्धत्वाची यंत्रणा कशी बंद आणि चालू होते हे जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला. यात त्यांना आढळले की तात्पुरत्या राणी मुंग्या खूप जास्त इंसुलिन तयार करतात. अशा मुंग्यांची पुनरुत्पादन क्षमता असते, त्यामुळे त्यांना देखील इन्सुलिनची आवश्यकता असते, त्यानंतरही आयुर्मान जास्त का आहे? हा मोठा प्रश्न होता. (प्रतिनिधी फोटो: पिक्साबे)

मुंग्यांच्या इन्सुलिन सिग्नलमध्ये काहीतरी असले पाहिजे जे पुनरुत्पादन आणि वृद्धत्व नियंत्रित करते, असं प्रोफेसर यान यांचे म्हणणे आहे. तात्पुरत्या राणी मुंग्यांच्या नव्याने सक्रिय झालेल्या बीजांडांमध्ये Imp-L2 नावाचा इन्सुलिन ब्लॉकर तयार होतो. हे इन्सुलिनचा मार्ग मंदावते जे शरीराच्या वृद्धत्वाला गती देण्याचे कार्य करते. मात्र, त्याच वेळी पुनरुत्पादक भागाचे रक्षण करते. (प्रतिनिधी फोटो: Pixabay)