Jawaharlal nehru death anniversary : नेहरूंनी स्वत:ला भारतरत्न पुरस्कार देऊन गौरवलं का?

मुंबई, 27 मे : इतिहास एका दिवसात घडत नाही. मात्र, कोणत्याही एका दिवसाची मोठी घटना इतिहासाला मोठे वळण घेऊन येते. आज 27 मे हा दिवस इतर सर्व दिवसांप्रमाणे 24 तासांचा साधा असला तरी या दिवसाच्या नावावर अनेक मोठ्या घटनांची नोंद आहे. भारताच्या इतिहासाबद्दल बोलायचे तर, या दिवशी देशाचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांचे निधन झाले (Jawaharlal Nehru death anniversary). स्वतंत्र भारताचे पहिले पंतप्रधान म्हणून जवाहरलाल नेहरू यांनी स्वातंत्र्यलढ्यात अग्रेसर भूमिका बजावून केलेल्या कामगिरीने इतिहास भरलेला आहे. आज त्यांच्या आयुष्यातील काही विशेष घडामोडी पाहू.

पंडित नेहरूंच्या वडिलांचे नाव मोतीलाल नेहरू आणि आईचे नाव स्वरूप राणी होते. भारताच्या निर्मितीत त्यांचे मोठे योगदान आहे. भारत स्वतंत्र झाला त्यावेळी देशाची आर्थिक स्थिती अत्यंत बिकट होती. त्या परिस्थितीत त्यांनी देशाची कमान हाती घेतली आणि देशाच्या प्रगतीचा मार्ग तयार केला. त्यांच्या पुण्यतिथीनिमित्त त्यांच्याशी संबंधित काही खास गोष्टी जाणून घेऊया.

नेहरूंनी स्वतःला भारतरत्न दिला का?

नेहरूंनी स्वत:ला भारतरत्न पुरस्कार देऊन गौरवले होते, अशी चर्चा राजकीय वर्तुळात अनेकदा होते. सामान्यत: देशाचा सर्वोच्च सन्मान भारतरत्न देण्याची शिफारस केंद्र सरकारकडून राष्ट्रपतींकडे केली जाते. त्यानंतर राष्ट्रपती हा सन्मान प्रदान करतात. कदाचित त्यामुळेच नेहरूंनी स्वत:ला भारतरत्न मिळवून दिला असे म्हटले जाते. पुढे त्यांची मुलगी इंदिरा गांधी पंतप्रधान झाल्यावर त्यांनाही भारतरत्न मिळाले. यानंतर त्यांचा मुलगा राजीव पंतप्रधान झाल्यावर त्यांनाही भारतरत्न देण्यात आला. त्यांच्यावर अनेकदा टीकाही होते. पण, ते सत्य नाही.

PM मोदींचे 24 तास : साडेतीन तास झोप, 18 तास काम, सकाळी या गोष्टीने करतात दिवसाची सुरुवात

तत्कालीन राष्ट्रपतींचा प्रस्ताव काय होता?

पंडित नेहरूंना भारतरत्न देण्याचा प्रस्ताव तत्कालीन राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांचा होता. त्यांनीच नेहरूंचे नाव सन्मानाच्या यादीत समाविष्ट केले. सांगा तो 1955 चा उन्हाळा होता. पंडित नेहरू पंतप्रधान म्हणून युरोप दौऱ्यावर होते. तेव्हा 15 जुलै 1955 रोजी डॉ. प्रसाद म्हणाले होते, मी पंतप्रधानांच्या शिफारशीशिवाय स्वत:च्या विवेकबुद्धीने हे पाऊल उचलले आहे. हे असंवैधानिक मानले जाऊ शकते, परंतु मला आशा आहे की देशभरात त्याचे स्वागत होईल. राष्ट्रपतींच्या या विधानावरून हे स्पष्ट होते की नेहरूंना भारत रत्न देण्याचा निर्णय त्यांचाच होता. अनेक मुद्द्यांवर दोघांच्या नात्यात मतभेद असले तरीही. मात्र, त्याचा परिणाम म्हणून डॉ. राजेंद्र प्रसाद 1962 मध्ये राष्ट्रपती पदावरून निवृत्त झाल्यावर त्यांना भारतरत्न प्रदान करण्यात आला. असे केल्याने नेहरूंनी त्यांचे ऋण फेडले होते असे म्हणतात.

काश्मीर वाद ही नेहरूंची देणगी आहे का?

देशाच्या राजकारणात दोन्ही प्रकारचे लोक सापडतील, एक जे म्हणतात की नेहरूंमुळे काश्मीर भारताकडे आहे, म्हणजे नेहरू नसते तर काश्मीर भारतातच राहिले नसते. त्याचवेळी काश्मीर वाद ही नेहरूंची देणगी आहे, असे म्हणणारेही काहीजण आहेत. नेहरू पंतप्रधान झाले नसते तर काश्‍मीर काही वर्षांपूर्वी पूर्णपणे विलीन झाले असते आणि आज काश्मीर दहशतवादाने ग्रासले नसते.