Existence of Time | कधी होईल काळाचा शेवट? आधुनिक विज्ञान काय सांगते?

मुंबई, 9 एप्रिल : काळाच्या (Time) अनेक कल्पना आहेत. काळाबद्दल विज्ञानाचीही स्वतःची वेगळी संकल्पना आहे. काळ अनंत आहे किंवा त्याचा अंतही असू शकतो किंवा तो विश्वाच्या अस्तित्वाशी (Existence of Universe)जोडलेला आहे. अशा सर्व प्रश्नांबाबत विज्ञानाचा स्वतःचा दृष्टिकोन (Science point of view) आहे. जे निर्माण झाले आहे त्याचाही अंत आहे असे विज्ञान मानते. या अर्थाने काळ, ज्याची सुरुवात विश्वापासून झाली. तेही संपेल पण ते विश्वाच्या अंताबरोबरच घडेल की विश्वाच्या पलीकडेही काळ आहे. अनेक प्रश्न अजूनही अनुत्तरीत आहेत. काळाबद्दल विज्ञानात गृहीतके कशी आहेत आणि त्यांची भरभराट कशी झाली हे जाणून घेऊया. बिग बँगने सुरुवात केली? शास्त्रज्ञांना वाटते की विश्वाची सुरुवात अगदी लहान संकुचित जागेतून झाली आहे, काही कारणाने (काही माहित नाही) अचानक त्याचा विस्तार होऊ लागला आणि त्याच्या विस्ताराचा वेगही वाढला. विश्वाच्या विस्ताराच्या या संकल्पनेला किंवा मॉडेलला बिग बँग म्हणतात. बिग बँगच्या कल्पनेशी बहुतेक शास्त्रज्ञ सहमत आहेत. विश्वाचा विस्तार गेल्या शतकाच्या शेवटी, शास्त्रज्ञांना आढळले की विश्वाचा विस्तार अधिक वेगाने होत आहे. पण असे का होते हे अद्याप कळलेले नाही. असे मानले जाते की ते व्हॅक्यूम स्पेसच्या उर्जेशी संबंधित असू शकते. हे नवीन प्रकारचे ऊर्जा क्षेत्र असू शकते किंवा ते पूर्णपणे नवीन भौतिकशास्त्र असू शकते. याला डार्क एनर्जी का म्हणतात हे अजून समजलेले नाही. तरीसुद्धा अनेक प्रकारच्या घटनांच्या स्पष्टीकरणात त्याचा वापर केला जात आहे. डार्क उर्जेची भूमिका ब्रह्मांडाचा अंत कसा होईल हे भाकीत करण्यासाठी डार्क ऊर्जा आणि डार्क पदार्थ दोन्ही वापरले जात आहेत. कारण काळाचे ‘भविष्य’ देखील या व्याख्येवर अवलंबून आहे. जर विश्वाच्या विस्तारासाठी जबाबदार डार्क गडद ऊर्जा खूप शक्तिशाली असेल, तर हे विश्व अमर्याद कालावधीसाठी अमर्याद आकारात विस्तारत राहील. अनंत म्हणजे कधीही न संपणारा म्हणजे काळ कधीच संपणार नाही. परंतु, डार्क ऊर्जा खूप शक्तिशाली असल्याने, लहान रेणू आणि त्यांची उपकरणे देखील विस्तृत होतील. आधुनिक तंत्रज्ञानाशिवाय पिरॅमिड इतके अचूक कसे? संशोधनातून आश्चर्यकारक माहिती समोर शेवट किंवा आकुंचन अशा स्थितीत विश्वाचा विस्तार कायमस्वरूपी होऊ शकणार नाही. पण एक वेळ अशी येईल की विश्वाचा इतका विस्तार होईल की संपूर्ण वस्तूच कोलमडून पडेल आणि मग विश्वाचे अस्तित्व संपेल, त्यानंतर काळही संपेल. याशिवाय, अशी परिस्थिती देखील असू शकते की विश्वाचा विस्तार थांबेल आणि नंतर त्याचे आकुंचन सुरू होईल. याला बिग क्रंच म्हणतात. या स्थितीत ब्रह्मांड लहान होईल, आकाशगंगा विलीन होऊ लागतील आणि सर्व पदार्थ एकमेकांशी जोडले जातील आणि एका सूक्ष्म जागेत काळाचा अंत होईल. विस्तार आकुंचन अनंत प्रक्रिया अनेक भौतिकशास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की बिग क्रॅच देखील विश्वाचा शेवट नसेल. परंतु, ती केवळ मध्यवर्ती स्थिती असेल. अशाप्रकारे, विश्वाचा विस्तार अनंतापर्यंत होईल आणि नंतर ते अनंतापर्यंत संकुचित होईल, त्यानंतर एक मोठा आवाज होईल आणि विश्वाचा विस्तार पुन्हा सुरू होईल. या बिग बाउन्स वातावरणात, वेळेची सुरुवात आणि शेवट होणार नाही. काहीतरी वेगळे असू शकते अनेक बिग बाउन्स पॅटर्नमध्ये, विश्वाचा विस्तार आणि आकुंचन एकदाच होईल. तर इतर मॉडेल्समध्ये ते अनंत वेळा बाउन्स होईल आणि विस्तार आणि संकुचित होत राहील. या परिस्थिती देखील शक्यता आहेत, असेच घडेल याची शाश्वती नाही. तरीही डार्क पदार्थ समजून घेणे आवश्यक आहे. विश्वाबद्दलची आपली आतापर्यंतची समज बरोबर असेल असेही नाही. हे देखील खरे आहे की जर काही वर्षांनी नवीन मत उदयास आले, तर विश्वाचे कार्य अधिक चांगल्या प्रकारे स्पष्ट करण्यासाठी सिद्धांत दिले पाहिजेत. किंवा असे देखील होऊ शकते की काळ कधी संपणार हे आपल्याला कधीच कळणार नाही.

• Follow us on