एका सर्वेक्षणाने कसं बदललं प्रशांत किशोर यांचं आयुष्य? आता नवी इंनिंगचं काय होणार?

नवी दिल्ली, 2 मे : आज (2 मे) प्रशांत किशोर (Prashant Kishore) यांनी सकाळी 9 वाजता दोन ओळींच्या ट्विटमध्ये जन-सुराज (Jan Suraj) नावाच्या नवीन पक्षाच्या स्थापनेची घोषणा केली, त्यानंतर हे ट्विट ट्रेंडमध्ये आलं. पुढच्या 5 तासात त्यांच्या या ट्विटला 19 हजार लाईक्स मिळाले आणि 3000 हून अधिक वेळा रिट्विट केले गेले. कमेंट करणाऱ्यांची रांग लागली. त्यांच्या ट्विटर प्रोफाइलवर त्यांनी स्वत:ची ओळख गांधीजींचे सैनिक, परंपराविरोधी, समतावादी, मानवतावादी आणि लोकांच्या आकांक्षांवर विश्वास ठेवणारी व्यक्ती अशी लिहली आहे.

किशोर ट्विटरवर फक्त 85 लोकांना फॉलो करतो, त्यात राष्ट्रीय पातळीवरचा एकही नेता नाही. त्यात स्टॅलिन, कॅप्टन अमरिंदर सिंग आणि असाउद्दीन ओवेसी अशी तीनच नावे आहेत. ओवेसी यांच्या नावाने काहींना आश्चर्य वाटते. ते फॉलो करत असलेले बहुतेक लोक पत्रकार आणि राजकीय पक्षांचे प्रवक्ते आहेत.

काही दिवसांपूर्वीच त्यांनी काँग्रेसची ऑफर नाकारली होती. त्यानंतर आता जनसुराज नावाने राजकीय पक्ष काढण्याची घोषणा केली. त्यांचा पक्ष बिहारमध्ये पहिली निवडणूक लढवणार आहे. नितीश कुमार यांच्या जेडीयूने 2019 मध्ये त्यांची हकालपट्टी केली होती. त्यांचा हिशोब ते चुकता करतील असेही बोलले जात आहे. बिहार निवडण्याचं आणखी एक कारण म्हणजे हे त्यांचेच राज्य आहे. त्याला इथली परिस्थिती चांगली माहिती आहे. शिवाय इथं त्यांनी जेडीयूसाठी चांगलं कामही केलं आहे.

वास्तविक, बिहार हे काही सोपे राज्य नाही. जिथे निवडणुकीचे राजकारण जातीपासून खालच्या स्तरापर्यंत जाते आणि अनेक गोष्टींवर विभागले जाते. मात्र, पीकेने येथून आपली राजकीय इनिंग वाढवण्याचा निर्णय घेतला आहे. बिहार असे राज्य आहे, जिथे स्वातंत्र्यानंतर सात दशकांत अनेक पक्ष स्थापन झाले आणि गायब देखील झाले.

हैदराबाद त्यांच्यासाठी खास का?

पीके नावाने जास्त प्रसिद्धी मिळवलेल्या प्रशांत यांच्या IPAC चे मुख्यालय हैदराबाद येथे आहे. या शहराशी त्यांचे नाते खूप घट्ट आहे. आयपॅकमध्ये जे मोठे लोक त्यांच्या टीममध्ये आहेत, ते त्यांना भेटत राहिले आणि जोडले गेले.

हैदराबाद ही त्यांची कर्मभूमी आहे. येथे काम करत असताना त्यांची भेट एका डॉक्टर महिलेशी झाली आणि नंतर त्यांची पत्नी झाली. त्यांनी हैदराबादमधून इंजिनीअरिंग केल्याचेही सांगितले जाते, त्यामुळेच त्यांचा या शहराशी इतका संबंध आहे. वास्तविकता अशी आहे की त्यांनी कधीही अभियांत्रिकी केली नाही. परंतु, उच्च आयआयटी, बीआयटीएस पिलानीपासून ते देशातील इतर अभियांत्रिकी महाविद्यालयांपर्यंत, पदवीधरांना त्यांचे वेड आहे. त्यांच्यासोबत काम करतात.

इंटरनंतर अभ्यासात ब्रेकचे धक्के?

त्यांचे प्रारंभिक शिक्षण बक्सर येथे झाले. इंटरपर्यंत ते अतिशय हुशार विद्यार्थ्यांपैकी एक होते. गणितात खूप हुशार. ठरवलं असतं तर IIT मध्ये नक्कीच प्रवेश मिळाला असता. त्यांनी डॉक्टर किंवा इंजिनियर व्हावं अशी वडिलांचीही इच्छा होती. पण त्यांना मात्र दोन्हीही व्हायचं नव्हतं. त्यांना काय व्हायचं हे फारसं स्पष्ट नव्हतं.

'राज ठाकरेंना अटक करा', संभाजी ब्रिगेडची मागणी

प्रथम ते दिल्लीतील हिंदू कॉलेजमध्ये शिकण्यासाठी गेले. नंतर घरी परतले. दोन वर्षे पूर्ण विश्रांती घेतली. नुकतेच त्यांना मुलाखतीत कोणीतरी विचारले की, ते ब्रेकमध्ये काय करत असे. उत्तर आले, तेच काम जे तरुण त्या वयात करत नाही. वडील त्यांच्यावर नाराज झाले असावेत. हा मुलगा आपलं करिअर बरबाद करू पाहतोय असं त्यांना वाटलं असावं. पदवी घेतल्यानंतर त्यांनी पब्लिक हेल्थमध्ये शिक्षण घेतले. यामध्ये मधल्या काळात एक वर्षाचा ब्रेकही घेतला. म्हणजेच इंटरनंतर पीजीमध्ये तीन वर्षांचा ब्रेक.

संयुक्त राष्ट्रांमध्ये चांगली नोकरी

5 फूट 9 इंच उंची असलेले पीके हुशार होते. त्या काळी जीन्स टी-शर्टमध्ये वापरायचे. शिक्षण घेऊन बाहेर पडताच संयुक्त राष्ट्रात सार्वजनिक आरोग्यात चांगली नोकरी मिळाली. पहिली पोस्टिंग हैदराबादला झाली. जिथे त्यांनी खूप मेहनत घेतली. त्यांनी असं काम केलं की संयुक्त राष्ट्रात त्यांची गणना सक्षम व्यक्तींमध्ये होऊ लागली. या काळात त्यांनी या शहरात खूप संपर्क वाढवले. काम करत असताना, ते डॉ. जान्हवीला भेटले, ज्यांच्याशी त्यांनी लग्न केलं. आजकाल जान्हवी आसाममधील गुवाहाटी येथे डॉक्टर आहे. दोघांना एक मुलगा आहे.

ज्या सर्वेक्षणाने त्यांची मोदींशी भेट झाली अन् त्यांचे आयुष्य बदलले

यानंतर संयुक्त राष्ट्रांच्या आरोग्य विभागात त्यांचा भाव वाढू लागला. ते जिनिव्हाला गेले. आयुष्य चांगले चालले होते. पगार चांगला होता. भविष्य उज्ज्वल होतं. या कामादरम्यान त्यांनी सर्वेक्षण केलं. जे 4 राज्यांतील कुपोषणाशी संबंधित होते. यामध्ये गुजरात, हरियाणा, कर्नाटक आणि महाराष्ट्र या राज्यांचा समावेश होता. सर्वेक्षणानंतर, त्यांनी अहवाल तयार केला. मालन्यूट्रिशन इन हाय ग्रोथ स्टेट्स इन इंडिया. अहवालात गुजरातला सर्वात खालच्या क्रमांकावर ठेवण्यात आले होते.

PM नरेंद्र मोदी आजपासून 3 दिवसांसाठी 3 युरोपीय देशांच्या दौऱ्यावर, युक्रेनवर चर्चा होण्याची शक्यता

एके दिवशी त्यांना थेट गुजरातचे मुख्यमंत्री नरेंद्र मोदी यांच्या कार्यालयातून फोन आला. तुम्ही गुजरातला खालच्या क्रमांकावर का ठेवलंय, असा सवाल करण्यात आला. मुख्यमंत्र्यांची भेट घेण्यासाठी त्यांना गांधीनगरला बोलावण्यात आले. या भेटीने त्याचे आयुष्यच बदलले नाही तर त्यांना एका नव्या मार्गावर आणले.

मग नोकरी सोडायची की नाही हा प्रश्न उभा राहिला

त्यांनी मोदींची भेट घेतली. मोदींना या तरुणामध्ये एक खास गोष्ट दिसली. या भेटीदरम्यानच त्यांनी प्रशांत किशोर यांना त्यांच्या कार्यालयात कामाची ऑफर दिली. हे जरी आकर्षक वाटत असलं तरी मध्यमवर्गीय कुटुंबातील तरुणासाठी हे कठीण होतं. धोकाही होता. नेत्यांसोबत काम करणे म्हणजे मोठ्या जोखमीपेक्षा कमी नाही. रोज नवनवीन संघर्ष. दररोज त्याचे मन जिंकणे. ते खूप अवघड होते.

मग टीम मोदींचे विश्वासू

कुटुंबाच्या इच्छेविरुद्ध प्रशांत किशोर गुजरातच्या मुख्यमंत्र्यांच्या कार्यालयात रुजू झाले. त्यांच्यासाठी काम करू लागले. त्यानंतर त्यांनी वैयक्तिकरित्या मोदींशी संपर्क साधला. 2011 मध्ये गुजरातमधील निवडणुकीसाठी त्यांनी कामाला सुरुवात केली. भाषण लेखन, डेटा विश्लेषण, धोरणात्मक दृष्टीकोन आणि नवीन कल्पना प्रत्यक्षात आणणे. या सर्वांवर त्यांचे प्रभुत्व होते, ते त्यांनी सिद्ध केले. त्यांनी आपल्या कामाला वास्तवात वळवताना ते टीम मोदीचे विश्वस्त झाले.

2012 च्या गुजरात विधानसभा निवडणुकीने त्यांना मान्यता दिली

2012 मध्ये गुजरात विधानसभा निवडणुकीचे निकाल आले तेव्हा या विजयाच्या पार्श्वभूमीवर प्रशांत किशोर यांचे नावही चर्चेत येऊ लागले. मात्र, देशातील जनता तेव्हा नवनवीन साधने आणि नवे तंत्रज्ञान हवेत फुंकून निवडणुकीचे भवितव्यच बदलून टाकत होती. निवडणुकीत हे सर्व चालेल, यावर कोणाचाही विश्वास नव्हता. पण 2014 मध्ये लोकसभेच्या निवडणुका झाल्या तेव्हा प्रशांत किशोर यांनी संवाद आणि सोशल मीडियाची नवी साधने किती ताकदवान आहेत हे स्पष्टपणे दाखवून दिले. त्यानंतर देशातील निवडणूक लढवण्याची पारंपरिक पद्धत बदलल्याचे दिसून आले. आता लोकांचा या गोष्टीवर विश्वास बसत नाही, पण हे वास्तव बनले आहे.

त्यानंतर यशाचा आलेख वाढत गेला

2014 मध्ये भाजप आणि नरेंद्र मोदींचा स्टार उदय झाला, तर प्रशांत किशोरचाही. देशातील नव्या युगातील निवडणूक रणनीतीत ते मोठे नाव बनले. 2015 मध्ये त्यांनी निवडणूक रणनीती, मार्केटिंग आणि प्रमोशनसाठी आय-पॅक ही नवीन कंपनी तयार केली. टीम मोदींपासून वेगळे होऊन ते स्वतःसाठी काम करत होते. त्यांच्या आव्हानांची यादी आणि यशाची यादी आता सुरू होणार होती. मात्र, या यादीतही मोठे अपयश होते.

जेडीयूपासून ममता दीदींपर्यंत निवडणूक रणनिती

2015 मध्ये त्यांनी जेडीयूला सेवा दिली. हा पक्ष बिहारमध्ये जिंकून सरकार बनवू शकला. नितीशकुमार मुख्यमंत्री झाले. पीके त्यांच्या जवळ आले. यानंतर 2017 मध्ये अमरिंदर सिंग यांच्यासोबत पंजाब निवडणुकीत काँग्रेसला विजयाच्या रथावर आणण्यात भूमिका बजावली. 2019 मध्ये, जगन रेड्डी यांना आंध्र प्रदेशात अभूतपूर्व विजय मिळवून दिल्याबद्दल त्यांचं खूप कौतुक झालं.

मोदींना हरवण्यासाठी कोणतीही तिसरी-चौथी आघाडी जिंकू शकत नाही, प्रशांत किशोर यांचं मोठ विधान

2020 मध्ये त्यांनी आम आदमी पार्टीच्या सहकार्याने दिल्लीत असेच यश मिळवले. पुढच्या वर्षी तामिळनाडूच्या निवडणुकीत पुन्हा त्यांच्या यशाच्या यादीत सामील झाले, स्टॅलिनने त्यांची सेवा घेतली. त्यांचा पक्ष द्रमुक सत्तेवर आला आणि ते मुख्यमंत्री झाले. साऱ्या देशाच्या नजरा पश्चिम बंगालच्या निवडणुकीकडे लागल्या असताना आणि भाजपच्या आक्रमक रणनीतीमुळे ममता दीदींचे पाय उखडतील, असे मानले जात होते. तेव्हा पीके ममता दीदींची निवडणूक लढवत होते. निवडणुकीचे निकाल आले तेव्हा कळले की तृणमूलने बंगालमधील मागील विजयाचा विक्रमही मोडला आहे.

राजकारणाचा चाणक्य

एकंदरीत पीके देशाच्या राजकारणात असा चाणक्य नक्कीच बनला आहे, ज्यांना आता स्वतःचे स्थान आहे. त्यांचे म्हणणे गांभीर्याने घेतले जाते. मात्र, त्याच्यावरही टीका होत आहे. एप्रिलमध्ये, जेव्हा ते काँग्रेसमध्ये सामभागी होऊन आपला प्रवास करतील, असे वाटत होते, तेव्हा गोवा विधानसभा निवडणुकीच्या वेळी त्यांनी काँग्रेसला मरणारा पक्ष म्हटले होते, तेव्हाचे त्यांचे विधानही लोकांना आठवत असेल. त्यांनी सोनिया गांधींशी प्रदीर्घ चर्चा केली. पण, त्याचा परिणाम असा झाला की ते काँग्रेसमध्ये गेले नाहीत. त्यांनी काँग्रेसमध्ये प्रवेश करण्याची ऑफर धुडकावून लावली. त्यानंतरच त्यांनी भारतीय राजकारणात आता काहीतरी नवीन करणार असल्याचे संकेत दिले आहेत.

नवीन लक्ष्य

किशोर यांनी आता स्वतःचा पक्ष स्थापन केला आहे. परिणामी आता त्यांची कंपनी आयपॅकचं काय होणार? ते दुसऱ्या पक्षाच काम हाती घेणार का? किशोर यांच्या पक्षाची दिशा काय असेल? असे अनेक प्रश्न सध्या उपस्थित होत आहेत.