लष्करात गावठी कुत्र्यांना का नाही भाव? या जातींवरचं का लावतात डाव? हे आहे महत्त्वाचं कारण

कुत्रे हा लष्कराचा अविभाज्य भाग आहे. फार पूर्वीपासून ते लष्कराच्या अनेक कारवायांमध्येही सहभागी होत आहेत. त्यांच्या प्रशिक्षण सेनेची स्वतंत्र शाखा असते. लष्करात कुत्र्यांनाही विविध पदं असतात, यावरु त्यांचं महत्त्व अधोरेखित होते. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)

सैनिकांप्रमाणेच सैन्यात भरती होणाऱ्या कुत्रे शारीरिकदृष्ट्या सक्षम आणि चपळ असले पाहिजेत. सामान्यतः यासाठी लॅब्राडोर, बेल्जियन मॅलिनॉइस आणि जर्मन शेफर्ड निवडले जातात. ते चपळ असतात. तसेच कमी वेळात अधिक शिकतात. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)

नियुक्तीनंतर त्यांना दीर्घ प्रशिक्षण दिलं जातं. यादरम्यान, ज्या काही विशेष ऑपरेशनसाठी त्यांची नियुक्ती केली जाते, त्याप्रमाणे त्यांना प्रशिक्षण घेतात. उदाहरणार्थ, बॉम्बशोधक पथकात कुत्र्याची भरती झाली असेल, तर त्याला जमिनीचा किंवा वस्तूचा वास घेऊन दूरवरून स्फोटके कशी शोधायची हे शिकवले जाते. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)

नॅशनल ट्रेनिंग सेंटर फॉर डॉग्स (NTCD) अशा प्रशिक्षणासाठी काम करते. त्याचे प्रशिक्षक त्यांना केवळ स्फोटके शोधण्याचेच प्रशिक्षण देत नाहीत, तर शोध आणि बचाव कार्ये चालवण्यापासून ते खाणी शोधणे आणि गर्दीवर नियंत्रण ठेवण्यापर्यंतचे काम देखील करतात. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)

त्यांना आवाजाऐवजी डोळ्यांच्या इशारे समजून घेण्यास आणि काम करण्यास शिकवले जाते. हाताळणारे त्यांना इतके प्रशिक्षण देतात की अडचणीच्या वेळी कुत्र्यांना हुकूम देण्याची गरज नाही, उलट ते न बोलता काम करू लागतात. प्रतीकात्मक फोटो

शोध आणि बचाव कार्यासारख्या विशेष मोहिमेदरम्यान किंवा दहशतवाद्यांचा सुगावा घेत असताना, हलकासा आवाजही तुम्हाला अडचणीत आणू शकतो. यामुळेच त्यांना सैन्यात भुंकण्याचे प्रशिक्षण मिळते. हे त्यांना गुपचूप काम करण्यास शिकवतात. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)

आर्मी डॉग ट्रेनिंग वेगळ्या पद्धतीने सुरू होते. त्यांना एकदम सैन्यात आणून सोडलं जात नाही. ते सुमारे 15 दिवस त्यांच्या प्रशिक्षकासोबत राहतात. चोवीस तास एकत्र राहणे याला marrying-up देखील म्हटले जाते. यादरम्यान, कुत्री अधिक आक्रमक असल्यास किंवा त्यांना काही कारणाने शिकण्यात काही अडचण आल्यास किंवा त्यांना शारीरिकदृष्ट्या तंदुरुस्त वाटत नसल्यास, त्यांना प्रशिक्षणापासून वेगळे केले जाते. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)

सध्या भारतीय लष्कराकडे असे सुमारे 1000 लष्करी कुत्रे आहेत. यातील जवळपास सर्वच जण वेगवेगळ्या कामांसाठी प्रशिक्षित आहेत. त्या सर्वांना शोध आणि बचाव कार्यात निपुणता आहे. त्यांच्या जीवनात त्यांनी अनेक ऑपरेशन्स केल्याबद्दल त्यांना शौर्य पुरस्कार देखील मिळाले आहेत. रिमाउंट व्हेटर्नरी कॉर्प्स (RVC) शौर्य चक्र आणि शौर्यासाठी इतर अनेक सन्मानांनी सुशोभित आहे. याशिवाय पुरस्कार विजेत्या कुत्र्यांना दरमहा 15,000 ते 20,000 रुपये मिळतात जे त्यांच्या आहार आणि आरोग्यावर खर्च करू शकतात. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)

सैन्यातील कुत्रे त्यांच्या प्रशिक्षणानंतर ऑपरेशनमध्ये सामील होतात आणि काही काळाने त्यांचे सैन्यातील स्थान देखील वाढते. मोहिमेदरम्यान मोठे शौर्य दाखविल्याबद्दल कुत्र्याला प्रमोशनही मिळते. त्याचप्रमाणे, त्यांची सेवानिवृत्ती देखील असते, जी सहसा 8 ते 10 वर्षांमध्ये होते. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)

या काळात कुत्रा जखमी झाला आणि उपचार करूनही तो बरा होऊ शकला नाही, तर त्याला दयामृत्यू दिला जातो. यानंतर त्यांच्यावर लष्करी अधिकाऱ्याप्रमाणे आदराने अंत्यसंस्कार केले जातात. निवृत्तीनंतर लष्कराच्या कुत्र्याला दयामृत्यू देण्यावरून बराच काळ वाद सुरू होता. अलीकडे त्यात बदल झाला आहे. आता निवृत्तीनंतर कुत्र्यांसाठीच्या वृद्धाश्रमात त्यांना दिले जाते. मेरठमधील वॉर डॉग ट्रेनिंग स्कूलमध्येही असे वृद्धाश्रम सुरू झाले आहेत. प्रतीकात्मक फोटो (pixabay)