जगावर घोंगावतय वेगळच संकट! अटलांटिक प्रवाहावरील संशोधनातून धक्कादायक माहिती

नवी दिल्ली, 14 जून : सध्या जगभरात हवामान बदलामुळे (Climate Change) पर्यावरणाचे गंभीर प्रश्न निर्माण झाले आहेत. याच पार्श्वभूमीवर हवामान बदलामुळे (Climate Change) महासागरांच्या अनेक प्रक्रियांवर अशा प्रकारे परिणाम होत आहे की त्याचा परिणाम पृथ्वीवरील सर्व हवामानावर होत आहे. नवीन संशोधनात, शास्त्रज्ञांनी अटलांटिक महासागराचा (Atlantic Conveyor) वेग कमी होण्याच्या परिणामांचा अभ्यास केला आणि या प्रणालीच्या समाप्तीमुळे काय परिणाम होतील हे शोधण्याचा प्रयत्न केला. त्यांना असे आढळून आले आहे की वातावरणातील बदल अटलांटिक वर्तमान प्रणालीमध्ये लक्षणीयरीत्या गती कमी करत आहे, त्याचे परिणाम वाढत्या ला निया प्रभाव, तीव्र आणि वारंवार वणव्याच्या आगी, अत्यंत तापमान आणि हवामानाच्या घटनांमध्ये दिसून येतील. ऑस्ट्रेलिया आणि अमेरिका संशोधकांना असे आढळून आले आहे की अटलांटिक मेरिडिओनल ओव्हरटर्निंग सर्कुलेशन पृथ्वीचे हवामान ला नियाच्या दिशेने वळवेल. त्याचे परिणाम पूर्व ऑस्ट्रेलियातील पुराच्या पावसाच्या रूपात आणि नैऋत्य यूएसमध्ये अधिक दुष्काळ आणि जंगलातील आगीच्या हंगामात दिसून येतील. ला नीनामुळे पूर्व ऑस्ट्रेलियात खूप दमट हवा दिसते. ही प्रणाली काय आहे? पृथ्वीचे हवामान बदलणारे आणि वैविध्यपूर्ण आहे. सध्या, हरितगृह वायूंचे उत्सर्जन संपूर्ण हवामान प्रणाली बदलत आहे आणि त्यामुळे सागरी प्रवाह आणि त्यांचे परिणाम देखील लक्षणीय बदलत आहेत. उष्ण कटिबंधातून उत्तर अटलांटिकच्या दिशेने उबदार पाणी युरोपीय हवामान सौम्य ठेवते, ज्यामुळे उष्ण कटिबंधातील अतिरिक्त उष्णता कमी होते. याला अटलांटिक ऑर्निंग मेरिडिओनल सर्कुलेशन म्हणतात. दक्षिण गोलार्धातही अशीच प्रणाली अस्तित्वात आहे. कधी बंद, कधी चालू मागील 1.2 लाख वर्षांपूर्वीच्या हवामानाच्या नोंदीवरून असे दिसून आले आहे की अटलांटिक अपवर्तक प्रवाह हिमयुगात नाटकीयरित्या थांबला किंवा कमी झाला. याशिवाय, जेव्हा पृथ्वीचे हवामान सतत उबदार राहते आणि युरोपच्या हवामानावर देखील त्याचा परिणाम दिसून येतो तेव्हा आंतरहिमयुगाच्या काळात ते पुन्हा सुरू होते. संसार उद्ध्वस्त ते जीव वाचवणारा; आत्ताचा विलन दुसऱ्या महायुद्धात कसा झाला हिरो शास्त्रज्ञ चिंता करतात पाच हजार वर्षांपूर्वी मानवी सभ्यता सुरू झाल्यापासून अटलांटिक अपवर्तन तुलनेने स्थिर आहे. परंतु, गेल्या काही दशकांपासून ते मंद होत आहे, ज्यामुळे शास्त्रज्ञ चिंतेत आहेत. ग्रीनलँड आणि अंटार्क्टिकामधील गोठलेल्या ध्रुवीय बर्फाचे वितळणे हे त्याचे प्रमुख कारण असल्याचे मानले जाते. महासागरांचे रूपांतर होण्याची शक्यता ध्रुवीय बर्फ वितळल्यामुळे, स्वच्छ पाणी महासागरात जाते, ज्यामुळे उच्च अक्षांशांचे दाट पाणी पृष्ठभागाच्या खाली जाऊ शकत नाही. एकट्या ग्रीनलँडने गेल्या 20 वर्षांत 5 ट्रिलियन टन पाणी गमावले आहे आणि जर ग्लोबल वॉर्मिंग असेच चालू राहिले तर पुढील दशकांमध्ये दर वाढेल. उत्तर अटलांटिक आणि अंटार्क्टिक अपवर्तक प्रवाहांच्या समाप्तीमुळे जगातील महासागरांचे रूपांतर होऊ शकते. महासागरांच्या परिसंस्थेवर परिणाम स्वच्छ पाणी महासागरात गेल्याने खोलवर ऑक्सिजनची कमतरता भासते आणि खालचे पाणी वर आल्यावर वरच्या भागांना पोषण मिळू शकणार नाही. शास्त्रज्ञांचा असा अंदाज आहे की अटलांटिक पर्जन्यमान गेल्या सहस्राब्दीतील सर्वात कमकुवत पातळीवर आहे आणि हरितगृह उत्सर्जन नियंत्रित न केल्यास भविष्यात ते आणखी कमकुवत होऊ शकते. संशोधकांनी त्यांच्या हवामान मॉडेलमध्ये अटलांटिक अपवर्तन बंद केले आणि महासागरांमध्ये स्वच्छ पाणी नसलेल्या परिस्थितीशी तुलना केली. त्यांना आढळले की यामुळे विषुववृत्ताच्या थोड्या दक्षिणेला उष्ण कटिबंधात मोठ्या प्रमाणात उष्णता जमा होईल. याआधी, पॅसिफिकमध्ये मोठ्या प्रमाणात कोरडी हवा जमा होण्यास सुरुवात होईल. त्यामुळे व्यापारी वारे बळकट होतील आणि इंडोनेशियाच्या समुद्रात उबदार पाणी येऊ लागेल आणि उष्णकटिबंधीय पॅसिफिक ला निनाच्या पकडीत येईल. असाच काहीसा परिणाम दक्षिण अंटार्क्टिकाच्या अपवर्तनामुळेही दिसून येईल.

• Follow us on