टकरीमुळे ग्रहांवर निर्माण झालेले खड्डे उलगडणार सुर्यमालेचे रहस्य! पूर्वीच्या अनेक कल्पनांना मिळणार छेद

साधारणपणे जेव्हा खगोलशास्त्रीय अभ्यासाची चर्चा होते तेव्हा आपल्याला वाटते की हा अभ्यास दुर्बीण किंवा तत्सम उपकरणाने अवकाशाचे निरीक्षण करून झाला असावा. मात्र, एखाद्या टकरीमुळे निर्माण झालेले क्रेटर (Impact Craters) देखील ग्रह आणि सूर्यमालेचा (Solar System) इतिहास, ग्रह, चंद्र, लघुग्रह आणि उल्का यांच्या संरचनेबद्दल बरीच माहिती देऊ शकतात. केवळ खड्ड्यांचा अभ्यास आपल्याला आपल्या सूर्यमालेच्या आणि ग्रहांच्या इतिहासाबद्दल बरेच काही सांगू शकतो. याशिवाय, हे लघुग्रह आणि इतर मार्गांनी उपलब्ध नसलेल्या अनेक चंद्रांबद्दल नवीन माहिती देखील देते. (प्रतीक फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स

पर्ड्यू युनिव्हर्सिटीच्या कॉलेज ऑफ सायन्सच्या अर्थ अॅटमॉस्फेरिक अँड प्लॅनेटरी सायन्स विभागातील सहयोगी प्राध्यापक, ब्रँडन जॉन्सन, ज्यांनी या विवरांचा अभ्यास केला, ते म्हणतात की प्रभाव विवरांची निर्मिती ही ग्रहांना आकार देणारी एक विशेष प्रक्रिया आहे. त्यांच्या मते, प्रत्येक घन ग्रहावर खड्डे दिसतात. हे ग्रहांच्या बदलाचे मुख्य घटक आहेत. त्यांच्यामुळे ग्रहांचे कवच विकसित होते. सर्व ग्रह आणि लघुग्रह (Asteroids) टक्करांच्या मालिकेने बनलेले आहेत, त्यांचा अभ्यास ग्रहांच्या रचनेबद्दल बरेच काही सांगू शकतो. (प्रतीक छायाचित्र: विकिमीडिया कॉमन्स)

जॉन्सनने सूर्यमालेतील (Solar System) सर्व मोठ्या ग्रहांचा अभ्यास केला आहे. त्याचे संशोधन अलीकडील आघातक विवरांपासून ते सौरमालेच्या सुरुवातीला झालेल्या टक्करांपर्यंत (Impact Craters) आहे. टक्करांचे संकेत एकत्रित करून, जॉन्सन टक्कर झालेल्या ठिकाणच्या वातावरणाची पुनर्रचना करण्याचा प्रयत्न करतो, ज्यामुळे त्याला वस्तू कधी आणि कशा तयार झाल्या याची माहिती मिळते. (प्रतीक छायाचित्र: विकिमीडिया कॉमन्स)

जॉन्सनचे संशोधन भौतिकशास्त्र, गणित आणि संगणकाच्या प्रत्येक पैलूमध्ये मानवांना सौर मंडळाच्या ग्रहांचे निरीक्षण करण्यासाठी मदत करत आहे. अंतराळ मोहिमा आणि प्रयोगशाळा विश्लेषण नवीन डेटा आणि प्रश्न देत राहतात. जॉन्सन स्पष्ट करतात की बहुतेक उल्कापिंडांमध्ये (Meteorites) कंडरूल्स असतात, जे लहान, पूर्वी वितळलेले कण असतात. आघात झालेल्या खड्ड्यांमुळे निर्माण होणाऱ्या कंडरूल्सचा अभ्यास करून आपण नवजात सौरमाला अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेऊ शकतो. (प्रतिकात्मक फोटो: पिक्साबे)

उदाहरणार्थ, टक्कराचा अभ्यास करून, आपण हे ठरवू शकतो की गुरूची (Jupiter) निर्मिती सूर्यमालेतील (Solar System) घन पदार्थांच्या निर्मितीनंतर पाच दशलक्ष वर्षांनी सुरू झाली होती. ही माहिती आपल्या सौरमालेबद्दलच्या आपल्या आकलनाचा मार्ग बदलू शकते. जॉन्सन आणि त्यांच्या कर्मचार्‍यांनी जटिल संगणक मॉडेल्स किंवा मॉडेल्समध्ये ग्रहांची संरचना आणि भौतिकशास्त्राचे ज्ञात घटक समाविष्ट केले, मॉडेल वेगवेगळ्या परिस्थितीत चालवले आणि परिणामांची तुलना न पाहिलेल्या घटनांशी केली. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

टक्कर आणि हालचालींचे विश्लेषण केल्याने लघुग्रह आणि उल्कापिंडांच्या संरचनेत अंतर्दृष्टी मिळू शकते, ज्यामुळे शास्त्रज्ञांना हे समजून घेण्याची संधी मिळते की सूर्यमालेत पाणी आणि धातू यासारखे घटक कसे वितरीत केले जातात. प्लूटो, व्हीनस आणि बर्फाळ चंद्र यांसारख्या ठिकाणी असलेल्या प्रभाव खड्ड्यांचा आणि युरोपा, सायकेसारख्या लघुग्रहांमधील इतर प्रक्रियांचा अभ्यास करून, जॉन्सनच्या टीमला या शरीरांचे आतील भाग अधिक चांगल्या प्रकारे समजू शकले. त्यांच्याकडे वितळलेला कोर आणि प्लेट टेक्टोनिक आहे का? किंवा त्यांच्याकडे तरल महासागर आहेत की नाही? (प्रतीक छायाचित्र: विकिमीडिया कॉमन्स)

जॉन्सनचे कार्य केवळ सूर्यमालेपुरते मर्यादित नाही. ते आपल्या ग्रहाच्या प्रभावाच्या विवरांसह चंद्राच्या विवरांचा देखील अभ्यास करतात. जॉन्सनचे मार्गदर्शक दिवंगत जय मेलोश यांनी एक ऑनलाइन प्रभाव कॅल्क्युलेटर साधन विकसित केले आहे जे प्रत्येकाला पृथ्वीच्या खडकांवरील विविध विवरांचा अभ्यास करण्यास अनुमती देते. जॉन्सन आणि त्यांची टीम नवीन पिढीच्या विद्यार्थ्यांसाठी हे उपकरण पुन्हा तयार करत आहेत. हा अभ्यास Icarus मध्ये प्रकाशित झाला आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)