शेताजवळ झाडे असणे किती महत्त्वाचे? नवीन अभ्यासाने जगभरातील लोकांना मोठा दिलासा

विकास आणि निसर्ग यांच्यातील विरोधाभास मानवासाठी नेहमीच अडचणीचा ठरला आहे. निसर्गापासून दूर किंवा विरुद्ध विकास कामे केल्यावर त्याचे थेट नुकसान पर्यावरणाचे, नंतर हवामानाचे आणि शेवटी माणसाचे होते, हे वारंवार स्पष्टपणे दिसून आले आहे. एका नवीन अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की शेताच्या जवळ झाडे असणे नेहमीच पर्यावरणासाठी फायदेशीर ठरते. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

ग्लोब चेंज बायोलॉजीमध्ये प्रकाशित झालेल्या न्यू युनिव्हर्सिटी ऑफ अल्बर्टाच्या अभ्यासानुसार जिवंत आणि मृत झाडे हे शेतकऱ्यांचे अतिशय महत्त्वाचे साथीदार असून पर्यावरणाचे मोठे सहाय्यक आहेत. शेताच्या सभोवतालची झुडुपे आणि मृत लाकूड जतन केल्याने कार्बन टिकवून ठेवण्यास आणि हरितगृह वायूचे उत्सर्जन कमी करण्यास मदत होते. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

या अभ्यासाचे प्रमुख लेखक आणि येल युनिव्हर्सिटी स्कूल ऑफ द एन्व्हायर्नमेंटचे पोस्टडॉक्टरल संशोधक कोल ग्रॉस यांनी याबद्दल माहिती दिली. शेताजवळील जिवंत तसेच मृत झाडांची देखभाल करणे, तिथं अधिकाधिक झाडे लावणे हा हवामानातील बदल कमी करण्याचा प्रभावी मार्ग आहे. ग्रॉस यांनी कृषी, जीवन आणि पर्यावरण विज्ञान विद्याशाखेत मृदा विज्ञान विषयात पीएचडी पूर्ण करताना हा अभ्यास केला आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

या तीन वर्षांच्या अभ्यासात, संशोधकांनी मध्य अल्बर्टामधील अनेक शेतांचा, आजूबाजूच्या वुडलँड्स, हेजरोज, झुडुपे आणि नैसर्गिकरित्या वाढलेल्या झाडांच्या आश्रयस्थानांचा अभ्यास केला. अभ्यासात असे आढळून आले आहे की वारा रोखणारी झुडपे, झाडांचे कुंपण, आसपासच्या गहू, बाजरी आणि मोहरीपेक्षा दोन ते तीन पट जास्त कार्बन वाचवतात. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

तीन वर्षांच्या अभ्यासादरम्यान या दोन प्रकारच्या जंगलांनी नायट्रस ऑक्साईड उत्सर्जन जवळपासच्या शेतांच्या तुलनेत 89 टक्के कमी केले. हा वायू प्रभावी हरितगृह वायू आहे. हे संशोधन सर्वप्रथम शेल्टरबेल्ट्स आणि हेजरोजपासून मृत लाकडाचे फायदे शोधण्यासाठी सुरू करण्यात आले. या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की मृत झाडांचे साहित्य कार्बन वाचवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते, त्यामुळे शेतकऱ्यांनी ते जसे आहेत तसे सोडले पाहिजेत. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

ग्रॉस यांनी स्पष्ट केले की शेताजवळील झुडुपे आणि हेजरोज तसेच मृत झाडे साफ केल्याने कार्बन संचयनावर निर्णायक प्रभाव पडतो. मृत लाकडाचा यात मोठा वाटा आहे. त्यामुळे जैवविविधताही वाढते. संशोधकांनी गवताळ प्रदेशांमधील अंतरांमध्ये लहान झाडे लावण्याचे परिणाम देखील तपासले. परंतु, त्यांना कार्बन संचय किंवा हरितगृह उत्सर्जनावर कोणताही विशेष परिणाम आढळला नाही. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

ग्रॉस म्हणतात की हे संशोधन उबदार जंगल वाचवण्याचे आणखी एक कारण देत आहे. झाडे लावल्याने अनेक दशकांनंतर कार्बन साठवणुकीचे परिणाम मिळतात, त्यामुळे आता आपल्याकडे जे आहे त्याचे संवर्धन केले पाहिजे. याशिवाय शेतकऱ्यांनी त्यांच्या शेताच्या रस्त्याच्या कडेला जास्तीत जास्त शेल्टरबेल्ट आणि हेजरोज लावण्यावर भर द्यावा. अशा उपाययोजना करण्यासाठी सरकारने शेतकऱ्यांना प्रोत्साहन द्यावे, असेही त्यांनी सांगितले. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)