Russia Ukraine War | युक्रेनवर रशियाचा हल्ला चीनसाठी चांगली बातमी का नाही?

मोस्को, 26 फेब्रुवारी : रशिया (Russia) आणि युक्रेनमधील (Ukraine) संघर्षात जगातील अशा अनेक देशांचे नुकसान होत आहे, ज्यांचे दोन्ही देशांशी संबंध आहेत. त्यापैकी चीन (China) हा देखील असाच एक देश आहे. चीन हा रशियाचा मित्र आहे, तर युक्रेन हा चीनच्या ब्लोट अँड रोड इनिशिएटिव्हचा (BRI) भागीदार आहे. पण रशिया-युक्रेन संघर्षातून चीनला सर्वात जास्त नुकसान तिथल्या बनावट शस्त्रास्त्र उद्योगाचे झाल्याचे मानले जाते. या संघर्षापूर्वी आणि सोव्हिएत विघटनानंतर चीन रशिया सोडून युक्रेनच्या दिशेने गेला. अलीकडच्या घडामोडी त्याच्या उद्योगांसाठी मोठा धक्का ठरू शकतात. 1991 मध्ये समस्येचे मूळ चीनचा शस्त्रे कॉपी करण्याचा उद्योग चीनने अलीकडेच विकत घेतलेल्या अनेक युक्रेनियन संरक्षण उपक्रमांवर अवलंबून आहे. 1991 मध्ये सोव्हिएत युनियनचे विघटन झाल्यानंतर युक्रेन स्वतंत्र देश झाल्यापासून, त्याच्या संरक्षण उद्योगाचा मोठ्या प्रमाणात गैरवापर झाला आहे. यामुळे, एकीकडे, अण्वस्त्र आणि इतर शस्त्रांच्या वाढीचा धोका वाढला आणि दुसरीकडे कमी पगार असलेल्या युक्रेनियन शास्त्रज्ञ आणि अभियंत्यांसाठी देखील यामुळे समस्या निर्माण झाल्या. युक्रेनचे महत्त्व सोव्हिएत काळात युक्रेनचा 30 टक्के संरक्षण उद्योग होता. त्यात 750 कारखाने आणि 140 वैज्ञानिक आणि तांत्रिक संस्था होत्या ज्यात 10 लाखांहून अधिक लोक काम करत होते. सोव्हिएत युनियनचे एकमेव विमानवाहू जहाजांची निर्मित करणारे शिपयार्ड निकोलायेव किंवा आजचे मिकोलायव्ह हे युक्रेनमध्ये आहे. सोव्हिएत युनियनमध्ये युक्रेनचे महत्त्व रशियात तयार केलेले जगातील सर्वात मोठे विमानही युक्रेनमध्येच तयार झाले होते. अशाप्रकारे, सोव्हिएत काळातील अतिशय महत्त्वाचे युद्ध कारखाने युक्रेनच्या भागात होते. सोव्हिएत युनियनचा भाग असल्याने युक्रेनला पूर्वी सोव्हिएत युनियनच्या निर्यात बाजाराचा भाग असलेल्या शस्त्रास्त्रांसाठी तयार ग्राहक मिळाले. मात्र, स्वातंत्र्यानंतर युक्रेनला अपेक्षित मागणी मिळाली नाही. युक्रेनियन महिला रशियन सैनिकाशी भिडली, म्हणाली.. तुम्ही आमच्या भूमीवर काय करताय? युक्रेन हा शस्त्रास्त्रांचा मोठा निर्यातदार तरीही 2014 पर्यंत, ज्या वर्षी रशियाने क्रिमियाला जोडले, युक्रेन हा जगातील 8वा सर्वात मोठा शस्त्रास्त्र निर्यातदार होता. 2009 ते 2013 या काळात रशियाने युक्रेनकडून संरक्षण खरेदीत चीन आणि पाकिस्ताननंतर तिसरा क्रमांक पटकावला होता. याशिवाय लष्करी विमानांच्या देखभालीचे कारखानेही होते ज्यात रशियन विमानांची देखभालही केली जात होती. यासाठी भारतासह अनेक देश युक्रेनचे ग्राहक होते. चीनची भूमिका 2014 नंतर रशियाने क्राइमियावर कब्जा केल्याने युक्रेनसोबतचे संबंध बिघडले. यातूनच चीनचा शिरकाव झाला. सोव्हिएत युनियनच्या विघटनानंतर रशियन शस्त्रे भारत आणि चीनमधील बाजारपेठेमुळेच टिकू शकली. युक्रेन देखील यामध्ये अनेक उपकरणांचा प्रमुख पुरवठादार होता. पण चीनने रिव्हर्स इंजिनीअरिंगद्वारे रशियन शस्त्रास्त्रे आणि उपकरणांची अनेक कॉपी करण्यास सुरुवात केली. Russia-Ukraine War: रशिया विरूद्ध युद्धात उतरणार बॉक्सिंग चॅम्पियन चीनचा उद्योग चीनने रशियाच्या सुखोई Su27SK ची हुबेहूब नक्कल करायला सुरुवात केली, पण रडार आणि इतर उपकरणांची नक्कल करणे फार अवघड होते, असे म्हटले जाते. त्यामुळेच या विमानांसाठीचे रडार युक्रेनमध्ये बनवण्यात आले होते. सर्व J-11B मालिकेतील विमाने युक्रेनमध्ये बनवलेल्या NIIP N001 मालिकेतील रडार होती. चीनने युक्रेनमधील अनेक मौल्यवान संरक्षण उपक्रम ताब्यात घेण्याचाही प्रयत्न केला. जे तो आणि त्याचे लोक चीनला घेऊन जाऊ शकतात. चीनला खरेदी करण्यापासून रोखण्यासाठी अमेरिका आणि युक्रेननेही प्रयत्न केले. पण यश मिळवता आले नाही. युक्रेनचे बेकायदेशीर तंत्रज्ञान चीन, उत्तर कोरिया, सीरिया आणि इराणसाठीही महत्त्वाचे होते. मात्र, रशियाच्या हल्ल्यानंतर चीनला याचा फायदा घेता येणार नाही. आणि त्यांचे नक्कल करून निर्मिती केलेल्या शस्त्रास्त्र उद्योगांना मोठा फटका बसणार आहे.

• First Published : February 26, 2022, 6:02 pm IST