आधुनिक तंत्रज्ञानाशिवाय पिरॅमिड इतके अचूक कसे? संशोधनातून आश्चर्यकारक माहिती समोर

कैरो, 8 एप्रिल : इजिप्तचे पिरॅमिड (Pyramids of Egypt) केवळ त्यांच्या ममींच्या रहस्यांसाठीच नाही तर त्यांच्या वास्तुकला आणि अभियांत्रिकीसाठी (Engineering) देखील लोकांना अचंबित करतात. 4500 वर्षांपूर्वीच्या इजिप्शियन सभ्यतेमध्ये, कोणत्याही आधुनिक तंत्रज्ञानाशिवाय अशा रचना नेमक्या कशा पद्धतीने उभारण्यात आल्या, हे कोणत्याही आश्चर्यापेक्षा कमी नाही. कोणत्याही प्रकारची ठोस माहिती नसताना पिरॅमिड्स इतका आखीव रेखीव (Perfect Alignment of Pyramids) करणे कसे शक्य झाले? यावर एका संशोधनाने प्रकाश टाकला आहे. दिशांसह अचूक माप जर गिझा, कुफूचा ग्रेट पिरॅमिड घेतला, तर या पिरॅमिडच्या पायाची पश्चिम बाजू पूर्व बाजूपेक्षा थोडी लांब आहे. प्रत्येक बाजूची सरासरी 138.8 मीटर आहे. पण आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे ते अचूकतेसह सरळ आहेत. दिशांसोबत त्यांचे अलाइन्मेंट उत्कृष्ट आहे. किती अचूक माप पुरातत्वशास्त्रज्ञ आणि अभियंता ग्लेन डॅश यांनी जर्नल ऑफ द एन्शियंट इजिप्शियन आर्किटेक्चरमध्ये प्रकाशित केलेल्या त्यांच्या अभ्यासात, इजिप्तमधील पिरॅमिड्सचे बांधकाम करणारे कुफू पिरॅमिड्सचे प्रमुख दिगबिंदू (Cardinal Points) एका चापच्या चार मिनिटांपेक्षा किंवा 15व्या भागापेक्षा अधिक अचूक असल्याचे नोंदवले. एक चूकही समान वास्तविक, गिझाचे दोन आणि दाशूरचा एक असे तीनही विशाल इजिप्शियन पिरॅमिड्सचे अलाईन्मेंट अतिशय सुरेख आहे. आजच्या काळात ड्रोन, ब्लूप्रिंट आणि संगणकाच्या मदतीने अशी अचूकता शक्य नाही. डॅश म्हणतो की तिन्ही पिरॅमिडमध्ये एकाच प्रकारची चूक आहे. सी कार्डिनल बिंदूंपासून घड्याळाची सुई किंचित उलट्या दिशेने फिरते. पोपटांच्या दीर्घायुष्याचं रहस्य उलगडलं! मानवाच्या तुलनेत पोपट का जगतात जास्त? कसे शक्य झालं? हे कसं शक्य झाले असावे याबाबत अनेक मते मांडली गेली आहेत. ध्रुव ताऱ्याच्या साहाय्याने सूर्याकडून येणाऱ्या किरणांमुळे होणाऱ्या सावल्यांचा संरेखनासाठी वापर करण्याचाही त्यात समावेश आहे. इक्विनॉक्सचा (Equinox) वापर डॅश यांनी ते स्पष्ट करण्यासाठी आणखी एक सोपा विचार मांडला. त्यांचा अभ्यास असे सुचवितो की 4500 वर्षांपूर्वी इजिप्शियन लोकांनी इक्विनॉक्स किंवा संपत वापरले असावे, वर्षातील दोन दिवस जेव्हा दिवस आणि रात्र अचूक संरेखनासाठी समान कालावधीचे असतात. वर्षातून दोनदाच असा प्रसंग येतो जेव्हा पृथ्वीच्या विषुववृत्ताचे तळ सूर्याच्या डिस्कच्या मध्यभागातून जाते. त्याकडे दुर्लक्ष करण्यात आले समताप किंवा इक्विनॉक्स मापनाच्या संरेखन पद्धतीची शक्यता पूर्वी दुर्लक्षित करण्यात आली होती. कारण, त्यात पुरेशी अचूकता नाही असे मानले जात होते. डॅशच्या कार्याने समथर्मची पद्धत कशी कार्य करू शकते हे दाखवून दिले आहे. यात ग्नोमन नावाची काठी वापरली जाते. यासाठी डॅश यांनी स्वतःच प्रयोग केले आणि 22 सप्टेंबर 2016 च्या सावलीचा वापर केला. यात नियमित अंतराने पडणाऱ्या सावल्यांचा अभ्यास केला आणि पूर्वेकडून पश्चिमेकडे अचूक रेषा मिळू शकणार्‍या बिंदूंच्या बनवलेल्या वक्राद्वारे अचूक संरेखन साध्य केले. त्याला भारतीय वर्तुळ पद्धत असेही म्हणतात. परंतु, इजिप्शियन लोकांनीच ही पद्धत वापरली असावी असा कोणताही पुरावा नाही. पण यावरून हे स्पष्ट झाले की या सोप्या पद्धतीने पिरॅमिडसारखी प्रचंड वास्तू उभारता येऊ शकते.

• First Published : April 8, 2022, 5:54 pm IST