मुंबई, 20 एप्रिल : भारतीय नौदलासाठी माझगाव डॉक शिपबिल्डर्स लिमिटेडने बांधलेली प्रोजेक्ट-75 ची सहावी स्कॉर्पीन श्रेणीची पाणबुडी INS वागशीर आज मुंबईत लॉँच करण्यात आली. प्रोजेक्ट-75 अंतर्गत, 4 स्कॉर्पीन श्रेणीच्या अति-आधुनिक पाणबुड्या INS कलवरी, INS खांदेरी, INS करंज आणि INS वेला सध्या भारतीय नौदलाला सेवा देत आहेत. आयएनएस वगीरची सागरी चाचणी सुरू आहे. आता या महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पातील सहावी आणि शेवटची स्कॉर्पीन पाणबुडी INS वागशीर भारतीय नौदलात सामील होण्यापूर्वी बंदरात आणि समुद्रातही कठोर चाचणीतून जाईल. आयएनएस वागशीरच्या प्रक्षेपणप्रसंगी संरक्षण सचिव अजय कुमार म्हणाले, आता या स्कॉर्पीन वर्गाच्या पाणबुडीचे सुमारे 1 वर्ष सागरी चाचण्या होतील, ज्या यशस्वीपणे पूर्ण झाल्यानंतर भारतीय नौदलात सामील करण्यात येईल. या पाणबुडीचे प्रक्षेपण हे आत्मनिर्भर भारताचे उत्तम उदाहरण आहे. या पाणबुड्या Mazagon Dock Shipbuilders Limited (MDL) ने मुंबईत फ्रान्स नेव्हल ग्रुपच्या सहकार्याने तयार केल्या आहेत. हिंदी महासागराच्या खोल भागात आढळणाऱ्या एका प्राणघातक शिकारी माशाच्या नावावरून आयएनएस वागशीर हे नाव देण्यात आले आहे. पहिली ‘वागशीर’ पाणबुडी डिसेंबर 1974 मध्ये भारतीय नौदलात दाखल झाली. होती त्याची सेवा एप्रिल 1997 मध्ये बंद करण्यात आली. वागशीर त्याच्या जुन्या आवृत्तीचा अपडेटेड व्हर्जन नवीन वागशीर पाणबुडी हा त्याच्या जुन्या आवृत्तीचा नवीनतम अवतार आहे, कारण नौदलाच्या व्याख्येनुसार जहाज हे कधीही न संपणारे अस्तित्व आहे. माहितीनुसार, प्रकल्प-75 ची संकल्पना एप्रिल 1997 मध्ये झाली होती. या अंतर्गत भारताला 30 वर्षात 24 पाणबुड्या बांधायच्या होत्या, त्यापैकी 18 पारंपारिक आणि 6 अणुशक्तीवर चालणाऱ्या पाणबुड्या बांधायच्या होत्या. 2005 मध्ये, भारत आणि फ्रान्सने 6 स्कॉर्पीन-क्लास पाणबुड्या (अणुऊर्जित) बांधण्यासाठी 3.75 अब्ज डॉलर करारावर स्वाक्षरी केली. मात्र, या प्रकल्पाचे काम अत्यंत संथगतीने सुरू होते. केंद्रात मोदी सरकार आल्यानंतर प्रकल्प-75 ला वेग आला.
वागशीरपूर्वी पाच पाणबुड्या लॉँच INS कलवरी 27 ऑक्टोबर 2015 रोजी लॉँच करण्यात आली आणि 14 डिसेंबर 2017 रोजी नौदलात सहभागी झाली. INS खांदेरी 12 जानेवारी 2017 रोजी लॉँच करण्यात आली आणि 28 सप्टेंबर 2019 रोजी नौदलात सहभागी झाली. INS करंज 31 जानेवारी 2018 रोजी लॉँच करण्यात आली आणि 10 मार्च 2021 रोजी नौदलात सहभागी झाली. INS वेला 6 मे 2019 रोजी लॉँच करण्यात आली आणि 25 नोव्हेंबर 2021 रोजी नौदलात सामील करण्यात आली. 12 नोव्हेंबर 2020 रोजी INS वगीर लॉँच करण्यात आली आणि फेब्रुवारी 2022 पासून सागरी चाचण्या सुरू झाल्या आहेत.
WHO प्रमुखांचं ‘केम छो’ ऐकल्यानंतर पंतप्रधान मोदींनी त्यांना करून टाकलं ‘तुलसीभाई’, पाहा VIDEO
स्कॉर्पीन वर्गाच्या पाणबुड्यांचे वैशिष्ट्य काय आहे? स्कॉर्पीन वर्गाच्या पाणबुडीच्या निर्मितीमध्ये अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला आहे. यासोबतच प्रगत ध्वनिक सायलेन्सिंग तंत्रज्ञान, कमी रेडिएशन नॉइज लेव्हल, हायड्रो-डायनॅमिकली ऑप्टिमाइझ्ड आकार आणि अचूक शस्त्रांनी शत्रूवर हल्ला करण्याची क्षमता यासारख्या उत्तम वैशिष्ट्यांची खात्री करण्यात आली आहे. या स्कॉर्पीन-श्रेणीच्या पाणबुड्या पाण्याखाली किंवा पृष्ठभागावर दोन्ही टॉर्पेडो आणि ट्यूब-लॉँच अँटी-शिप क्षेपणास्त्रांसह शत्रूवर हल्ला करू शकतात. स्कॉर्पीन पाणबुड्या विविध मोहिमा पार पाडू शकतात, जसे की पृष्ठभागविरोधी युद्ध, पाणबुडीविरोधी युद्ध, गुप्तचर माहिती गोळा करणे, माईन्स पेरणे, क्षेत्रावर पाळत ठेवणे इत्यादी. त्यामुळे भारतीय नौदलाची ताकद अजून वाढणार आहे.