17 व्या वर्षी भारतात आलेल्या नेताजींच्या मुलीला इथेच मिळाला आयुष्याचा जोडीदार!

देश नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांची 125 वी जन्मशताब्दी साजरी करत आहे. या निमित्ताने त्यांच्या अनेक आठवणींना उजाळा देण्यात येत आहे. अशीच एक आठवण त्यांच्या मुलीविषयी आहे. त्यांची मुलगी अनिता बोस फाफ 1960 मध्ये पहिल्यांदा भारतात आली होती. त्यांचे जंगी स्वागत करण्यात आले. वडिलांसारख्या दिसणाऱ्या अनिताचे 1960 मध्ये भारतात येणे संस्मरणीय होते. कारण त्याचवेळी त्यांना भारतात एक मुलगा भेटला, ज्याच्या त्या प्रेमात पडल्या.

जेव्हा नेताजी सुभाषचंद्र बोस कलकत्त्यात राहत होते. त्यांच्या घरी मोठमोठ्या कुटुंबातील मुली त्यांच्याशी लग्न करण्यासाठी तळमळत असत. पण त्यांनी लग्नच करायचे नाही असे ठरवले होते. पण 1930 च्या मध्यात जेव्हा ते युरोपला गेले तेव्हा व्हिएन्नामध्ये त्याची एमिली शेंकेलशी भेट झाली. ज्यांच्या ते प्रेमात पडले. तिथे त्यांनी गुपचूप लग्न केले. योग्य वेळ आल्यावर ते उघड होईल, असे ठरले.

एमिली शेंकलपासून त्यांना अनिता ही मुलगी झाली. अनिता यांचा जन्म 1942 मध्ये झाला. शेवटी ते जर्मनी सोडून जपानला गेले तेव्हा त्यांची मुलगी फक्त तीन महिन्यांची होती. यानंतर 18 ऑगस्ट 1945 रोजी विमान अपघातात नेताजींच्या मृत्यूची बातमी आली.

नेताजींचे लग्न झालंय हे बहुतेक लोकांना माहीत नव्हते. त्यांना एक मुलगी आहे. हे कळताच स्वातंत्र्यानंतर नेहरू सरकारने त्यांच्या कुटुंबाला आर्थिक मदत केली. वयाच्या 19 व्या वर्षी अनिता नेहरूंच्या खास निमंत्रणावरून भारतात आल्या. त्यानंतर त्यांना पंतप्रधानांच्या निवासस्थानी ठेवण्यात आले.

अनिता यांनी 1960 नंतर अनेकदा भारताला भेट दिली. ती पहिल्यांदा आली तेव्हा कोलकात्यात तिला पाहण्यासाठी गर्दी झाली होती. ते एक अद्भुत स्वागत होते. यानंतर त्यांचा वडिलांच्या कुटुंबाशी झालेला संपर्क अजूनही कायम आहे. त्यांना तीन मुले एक मुलगा आणि दोन मुली आहेत. (फोटो - ANI)

संजय श्रीवास्तव यांच्या ‘द अननोन जर्नी ऑफ सुभाष बोस’ या पुस्तकात अनिता बोस यांच्याबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे. त्याच दौऱ्यात ती बंगलोरमध्ये भेटलेल्या एका मुलाच्या प्रेमात कशी पडली हे देखील सांगण्यात आले आहे. खरं तर ती कोलकात्यात आल्यावर तिच्या चुलत बहिणीसोबत बंगलोरला भेटायला गेली होती. तिथेच त्यांना तो मुलगा भेटला.

इथे त्या ज्या मुलाच्या प्रेमात पडल्या तो मार्टिन फाफ. पुढे तो तिचा जीवनसाथी झाला. मार्टिन त्यावेळी भारतात होते. त्यांच्या इथे येण्याचे कारण म्हणजे त्यांचे वडील परदेशातून इथे काम करत होते. त्या काळात ते 1958 ते 1962 या काळात भारतात राहिले.

हंगेरीमध्ये जन्मलेला मार्टिन त्या दिवसांत बंगळुरूमध्ये बी.कॉमचे शिक्षण घेत होता. अभ्यासासोबतच मोकळा वेळी ते दोन अंध शाळांमध्ये स्वयंसेवक म्हणून काम करत होते. अनिता बंगलोरला आल्यावर मार्टिनला एका कॉमन फ्रेंडसोबत भेटली. या भेटीने दोघेही एकमेकांकडे आकर्षित झाले. त्यानंतर काही भेटीनंतर असे वाटले की ते एकमेकांवर प्रेम करू लागले आहेत.

1960 मध्ये सुमारे दोन महिने राहिल्यानंतर अनिता ऑस्ट्रियाला परतली. पण मार्टिनच्या प्रेमाला तिच्यासोबत घेऊन गेली. ती त्याच्या संपर्कात राहिली. दोघांमधील प्रेमसंबंध 5 वर्षे टिकले. 1961 मध्ये मार्टिनने बंगळुरू येथून बी.कॉम पूर्ण केले. नंतर उच्च शिक्षणासाठी अमेरिकेला गेले.

मार्टिनने तेथील पेनसिल्व्हेनिया विद्यापीठात शिक्षण घेतले. त्यादरम्यान अनिताही तेथे आली. उच्च शिक्षणासाठी त्यांनी देखील अमेरिकेतील महाविद्यालयात प्रवेश घेतला. 1965 मध्ये दोघांनी लग्न करण्याचा निर्णय घेतला.

हा विवाह 5 जुलै 1965 रोजी व्हिएन्ना येथे झाला. 7 जुलै 1965 रोजी व्हिएन्ना येथील भारतीय दूतावासाने भारतातील परराष्ट्र व्यवहार मंत्रालय आणि पंतप्रधानांना टेलिग्राम पाठवून या विवाहाची माहिती दिली. टेलिग्रामद्वारे दोन ओळींची माहिती भारताला पाठवण्यात आली. "नेताजी यांची कन्या अनिता बोस हिचा विवाह काल अमेरिकन नागरिक मार्टिन फाफशी झाला".

लग्नानंतर दोघेही अमेरिकेला गेले. तेथे त्यांनी 1965 ते 1974 पर्यंत अनेक विद्यापीठांमध्ये अध्यापन केले. दोघेही 1975 च्या सुमारास जर्मनीला परतले. तेव्हापासून ते तिथेच राहत आहेत.