आई होण्यासाठी पायल रोहतगीने उल्लेख केलेली IVF प्रक्रिया काय आहे? किती वेदना सहन कराव्या लागतात?

मुंबई, 29 एप्रिल : अभिनेत्री पायल रोहतगी (Payal Rohatgi) हिने कंगना रनौतच्या (Kangana Ranaut) ‘लॉक अप’ या रिअॅलिटी टीव्ही शोमध्ये तिच्या वंध्यत्वाचा खुलासा केला होता. अभिनेत्रीने असेही सांगितले की तिने IVF साठी देखील प्रयत्न केला. परंतु, तो देखील यशस्वी झाला नाही. ती कधीही आई होऊ शकत नाही, असे डॉक्टरांनी सांगितले आहे. प्रत्येक स्त्रीसाठी आई बनण्याची भावना खूप खास असते. असं म्हटलं जातं की आई देखील मूल घेऊन जन्म घेते. पण, काही कारणास्तव जर एखादी स्त्री आई होऊ शकली नाही तर ती काही कमतरता दर्शवते. लग्नाच्या 5 वर्षांनंतरही जोडप्यांना गर्भधारणा होण्यात अडचण येत असेल, तर त्यांना IVF करण्याचा सल्ला दिला जातो. जर फॅलोपियन ट्यूब पूर्णपणे ब्लॉक झाल्या असतील, तर IVF हा एकमेव पर्याय आहे, ज्याच्या मदतीने गर्भधारणा होऊ शकते. याशिवाय, पुरुष जोडीदारामध्ये शुक्राणूंची संख्या कमी असल्यास, स्त्रीमध्ये PCOD मुळे ओव्हुलेशनमध्ये समस्या, एंडोमेट्रिओसिस किंवा इतर प्रजनन उपचार अयशस्वी झाल्यास डॉक्टर IVF ची शिफारस करतात. मदर्स लॅप आयव्हीएफ सेंटरच्या मेडिकल डायरेक्टर आणि आयव्हीएफ एक्सपर्ट शोभा गुप्ता सांगतात की, अनेक केसेसमध्ये सर्व रिपोर्ट्स ठीक आहेत, पण उपचार करूनही जर बाळाला गर्भधारणा होत नसेल, तर आयव्हीएफ हा एकमेव आधार आहे. 60 ते 70 टक्के प्रकरणांमध्ये, जोडप्याला पहिल्या वेळी गर्भधारणा होते, तर काही प्रकरणांमध्ये ही प्रक्रिया दुसऱ्या किंवा तिसऱ्या वेळी यशस्वी होते. चला तर मग जाणून घेऊया IVF काय आहे आणि त्याची प्रक्रिया. IVF म्हणजे काय? इन विट्रो फर्टिलायझेशनला आयव्हीएफ म्हणतात. पूर्वी याला टेस्ट ट्यूब बेबी म्हणून ओळखले जायचे. ही प्रक्रिया प्रथम 1978 मध्ये इंग्लंडमध्ये वापरली गेली होती. या उपचारात स्त्रीची अंडी आणि पुरुषाचे शुक्राणू यांचे मिश्रण केले जाते. जेव्हा गर्भ त्याच्या संयोगातून तयार होतो, तेव्हा तो पुन्हा स्त्रीच्या गर्भाशयात ठेवला जातो. ही प्रक्रिया खूपच किचकट आणि खर्चिक आहे असे म्हणायला हवे. पण जे अनेक वर्षांपासून गर्भधारणेचा प्रयत्न करत आहेत. परंतु, यशस्वी होऊ शकले नाहीत त्यांच्यासाठी ही प्रक्रिया वरदान आहे. डॉ शोभा गुप्ता सांगतात की, हे खूप सोपे तंत्र आहे. ही प्रक्रिया अनेक टप्प्यांत पूर्ण होते, ज्यामध्ये ओव्हेरियन स्टिमुलेशन, स्त्रीच्या अंडाशयातून अंडी काढणे, पुरुषाकडून शुक्राणू घेणे, गर्भाधान करणे आणि गर्भ स्त्रीच्या गर्भाशयात ठेवणे यांचा समावेश होतो. IVF च्या एका सायकलला दोन ते तीन आठवडे लागू शकतात. सूर्यग्रहणात गर्भवती महिलांनी मोबाईल वापरावा का? तुमच्या मनातील प्रश्नांना डॉक्टरांचं उत्तर IVF प्रक्रिया कशी केली जाते? डॉ. शोभा गुप्ता यांनी IVF प्रक्रिया अतिशय सोप्या पद्धतीने समजावून सांगताना सांगितले की, स्त्रीच्या अंडाशयात एका अंड्याऐवजी अनेक अंडी तयार होतात. यासाठी काही इंजेक्शन्स दिली जातात, जी मासिक पाळीच्या दुसऱ्या दिवसापासून सुरू होतात. ही इंजेक्शन्स सलग 10 ते 12 दिवस बारीक सुईद्वारे दिली जातात. चांगली गोष्ट म्हणजे या इंजेक्शनमुळे वेदना होत नाहीत आणि त्याचे कोणतेही दुष्परिणाम होत नाहीत. स्त्रीचे शरीर अंड बनवण्यासाठी जे हार्मोन्स सोडते, तेच हार्मोन्स बाहेरून आयव्हीएफमध्ये कमी प्रमाणात दिले जातात. अल्ट्रासाऊंडद्वारे अंडी योग्य प्रकारे तयार केली जात आहेत की नाही, किती अंडी तयार केली जात आहेत, इत्यादी गोष्टी पाहिल्या जातात. या संपूर्ण प्रक्रियेला अंडी उत्तेजित करणे म्हणतात. अंडाशयातून अंडी काढून घेणे डॉ. शोभा गुप्ता सांगतात की, जेव्हा सर्व अंडी सारख्याच आकाराची होतात तेव्हा स्त्रीला बेशुद्ध करून अंडी बाहेर काढली जातात. अंडाशयातून अंडी काढून टाकण्याची प्रक्रिया स्त्रीच्या ओव्हुलेशन प्रक्रियेनंतर केवळ 34 ते 36 तासांनंतर केली जाते. अंडी काढण्याच्या तंत्रादरम्यान, फक्त एक सुई वापरली जाते. त्यामुळे कट किंवा ऑपरेशन होण्याची भीती नाही. शुक्राणू घेणे जर पतीचे शुक्राणू दुसऱ्या पुरुषाच्या ऐवजी वापरले जात असतील तर त्याच दिवशी त्याचे शुक्राणू देखील घेतले जातात. टेस्टिक्युलर ऍस्पिरेशनच्या मदतीने शुक्राणू देखील घेतले जाऊ शकतात. शुक्राणू दिल्यानंतर, डॉक्टर शुक्राणूंना प्रयोगशाळेतील शुक्राणू द्रवपदार्थापासून वेगळे करतात. शनी अमावस्या आणि सूर्यग्रहणाचा ‘या’ तीन राशींवर होणार जास्त परिणाम, जाणून घ्या त्या राशींबद्दल सविस्तर फलन: आता पुरुषाचे शुक्राणू मादीच्या अंड्यांमध्ये मिसळले जातात आणि रात्रभर फलित केले जातात. गर्भधारणा ही प्रक्रिया अंडी घेतल्यानंतर 3 ते 5 दिवसांनी होते. 3 ते 5 दिवसांनंतर, 5 दिवसांचा भ्रूण स्त्रीच्या गर्भाशयात ठेवला जातो. सहसा ही प्रक्रिया वेदनारहित असते. पण, थोडा क्रॅम्पिंग जाणवू शकतो. भ्रूण ठेवल्यानंतर तुम्ही सामान्य जीवन जगू शकता. आता अंडाशयाचा आकार आधीच वाढला आहे, म्हणून कोणतीही असामान्य हालचाल टाळण्याचा प्रयत्न करा. आयव्हीएफ गुंतागुंत मल्टीपल गर्भधारणा म्हणजे एकापेक्षा जास्त मुले असणे. यामुळे जन्माच्या वेळी कमी वजनाचे आणि बाळाच्या वेळेपूर्वी प्रसूतीचा धोका वाढतो. गर्भपात होऊ शकतो? एक्टोपिक गर्भधारणा होण्याची शक्यता वाढते. यामध्ये अंडी गर्भाशयाच्या बाहेर रोपण केली जातात. ओव्हरीयन हायपरस्टिम्युलेशन सिंड्रोम होऊ शकतो. ही एक दुर्मिळ स्थिती आहे जेव्हा ओटीपोटात आणि छातीमध्ये मोठ्या प्रमाणात द्रव असतो. रक्तस्त्राव, संसर्ग किंवा मूत्राशयाचे नुकसान होऊ शकते.

• First Published : April 29, 2022, 5:51 pm IST