इंडोनेशियाच्या (Indoneisa) संसदेने अलीकडेच आपली राजधानी जकार्ताऐवजी नुसंतारा (Nusantara) करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या निर्णयामुळे इंडोनेशियाचा प्रदीर्घ हिंदू इतिहास चर्चेत आला आहे. तसेच इंडोनेशियाचे राष्ट्रीय प्रतीक (National Emblem) गरुड पंचशिला हे हिंदू धर्मावर आधारित आहे. या राष्ट्रीय चिन्हाची निवड हा योगायोग नाही.
अलीकडेच इंडोनेशियाची (Indoensia) राजधानी जकार्ता (Jakarta) येथून हलवण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. नवीन राजधानी बोर्नियो बेटावरील पूर्व कलमंतन येथे स्थित असेल, ज्याचे नाव नुसंतारा (Nusantara) असेल. या देशातील हिंदूंचा इतिहास फार मोठा आहे. नुसंताराचा हिंदू इतिहासाशीही खोलवर संबंध आहे. या शहराच्या नावामुळे पुन्हा एकदा इंडोनेशियाचा इतिहास एकत्र ठेवला जात आहे. इतकंच नाही तर इथलं प्रतीकही चर्चेत आहे, जे भारतीय पौराणिक पात्र गरुडाच्या रूपात आहे. (चित्र: शटरस्टॉक)
इंडोनेशियाचे (Indonesia) बोधचिन्ह म्हणजे गरुड पंचशिला (Garuda Pancasila) , ज्याचा मुख्य भाग गरुड आहे आणि त्याच्या छातीवर हेराल्डिक ढालीसर पायात एक स्क्रोल आहे. ढालीची पाच प्रतिकं इंडोनेशियाच्या राष्ट्रीय विचारसरणीची पाच तत्त्वे दर्शवतात. तर गरुडाने पायात एक स्क्रोल धरलेले आहे, ज्यामध्ये “भन्नेका तुंगल एक” असे लिहिलेले आहे, याचा अर्थ विविधतेत एकता असा घेतला जातो. (चित्र: शटरस्टॉक)
इंडोनेशियाचे (Indonesia) पहिले राष्ट्राध्यक्ष सुकर्णो यांच्या देखरेखीखाली पोंटियानाक येथील सुलतान हमीद द्वितीय याने गरुड पंचशिलाची (Garuda Pancasila) रचना केली होती. 11 फेब्रुवारी 1950 रोजी इंडोनेशियामध्ये ते राष्ट्रीय प्रतीक (National Emblem) म्हणून स्वीकारले गेले. एक महिन्यापूर्वी या चिन्हासाठी राज्य सीलची समिती स्थापन करण्यात आली होती, ज्यामध्ये सुलतान हमीद II च्या संयोगाने समिती स्थापन करण्यात आली होती, त्यावेळी ते विनाखात्याचे मंत्री होते. अमेरिकेने प्रस्तावित केलेल्या राष्ट्रीय चिन्हांची निवड करणे हे या समितीचे काम होते. (फोटो: वॉल्टर एरिक साय / शटरस्टॉक)
इंडोनेशियाच्या (Indonesia) इतिहासात हिंदू संस्कृतीचा (Hindu Culture) सखोल आणि खूप मोठा काळ राहिला आहे. हिंदू धर्मात, गरुड हे भगवान विष्णूचे वाहन म्हणून पूजनीय आहे. गरुड विशेषतः इंडोनेशियन बेट समूह जावा आणि बाली यांच्या परंपरा आणि दंतकथांमध्ये आढळतो. अनेक कथांमध्ये गरुड हे शहाणपण, सामर्थ्य, धैर्य, निष्ठा आणि शिस्तीचे प्रतीक आहे. (फोटो: वुथिकराई बुसायपोर्न / शटरस्टॉक)
गरुड (Garuda) हा केवळ हिंदूंचाच (Hindu Religion) भाग नाही तर अनेक पौराणिक कथांचा भाग आहे. विशेषतः पौराणिक सुवर्ण गरुड हिंदू धर्माव्यतिरिक्त बौद्ध धर्माशी संबंधित आहे. सोनेरी पंख, चोच आणि पाय गरुडाचे आहेत तर त्याचे हात आणि शरीर माणसासारखे दिसते. गरुड केवळ इंडोनेशियाच्याच नव्हे तर दक्षिण आणि दक्षिणपूर्व आशियाई देशांच्या राष्ट्रीय चिन्हांमध्ये दिसून येतो. मध्ययुगीन काळापर्यंत इंडोनेशियाच्या बेटांवर पसरलेल्या हिंदू राज्याशी गरुडाचा संबंध असल्याचे मानले जाते. (फोटो: मर्डिया / शटरस्टॉक)
इंडोनेशियाच्या राष्ट्रीय चिन्हात असलेला गरुड अनेक प्रकारे इंडोनेशियाचे प्रतिनिधित्व करतो. या बोधचिन्हात गरुडाचे हात खास अशा प्रकारे डिझाइन केले आहेत की त्यात इंडोनेशियाच्या स्वातंत्र्याची तारीख 17 ऑगस्ट 1945 दिसते. प्रतिकाच्या पिसांची संख्या 17 आहे, जी 17 तारीख दर्शवते आणि शेपटीच्या पंखांची संख्या 8 आहे, जी ऑगस्ट महिना दर्शवते. त्याचवेळी, गळ्यात एकूण पंखांची संख्या 45 आहे, जी 1945 चे वर्ष दर्शवते. (चित्र: शटरस्टॉक)