145 वर्षांपूर्वी 1776 मध्ये एक पुस्तक प्रकाशित झाले. 45 पानांच्या या पुस्तकाचे नाव कॉमनसेन्स होते. हे पुस्तक प्रकाशित होताच बेस्ट सेलर ठरले. प्रत्येकजण हे पुस्तक विकत घेत होता. आजही हे पुस्तक जगातील सर्वाधिक विकले जाणारे पुस्तक आहे. जवळपास सर्व भाषांमध्ये त्याचे भाषांतर झाले आहे. या पुस्तकाबद्दल आणि त्याच्या लेखकाबद्दल जाणून घेऊया.
बरोबर 145 वर्षांपूर्वी या दिवशी म्हणजेच 10 जानेवारी 1776 रोजी अमेरिकेत असे पुस्तक प्रकाशित झाले होते, जे एक क्रांतिकारी पुस्तक ठरले. ते फक्त 47 पानांचे होते. पण, त्याला इतकी मागणी वाढली की तू पूर्ण करणे कठीण झाले. तेव्हा आजच्यासारखी दळणवळणाची उत्तम साधने नव्हती. ना विपणन निधी ना, उत्तम मुद्रण तंत्रज्ञान असलेली मशीन.
या पुस्तकाचे नाव कॉमन सेन्स होते. त्याचे लेखक राजकीय कार्यकर्ते थॉमस पेन होते, ते त्या काळात अमेरिकेतील अनेक वृत्तपत्रांमध्ये स्तंभ लिहीत असत. पुढील काही महिन्यांत एकट्या अमेरिकेत 5 लाखांहून अधिक प्रती विकल्या गेल्या. आजही हे पुस्तक जगातील सर्वाधिक विकल्या जाणाऱ्या पुस्तकांपैकी एक आहे. त्याचे सर्व भाषांमध्ये भाषांतर झाले आहे. या पुस्तकाने लोकशाही सरकारची संकल्पना बदलली आणि लिखित संविधानाची गरज स्पष्ट केली. मात्र, या पुस्तकात याव्यतिरिक्तही बरेच काही आहे, ज्याने ते थेट लोकांच्या हृदयाशी आणि भावनांशी जोडले गेले.
अमेरिका ही ग्रेट ब्रिटनची वसाहत होती. हळहळू देशात बदलाचे वारे वाहू लागले होते. अमेरिका क्रांतीसाठी सज्ज होती. अशा परिस्थितीत हे पुस्तक येताच गोंधळ सुरू झाला. मग सर्वांनी त्यावर चर्चा सुरू केली. सर्व सभा-बैठकांमध्ये हे पुस्तक लोकांच्या हाती दिसू लागले. त्याचे भाग लोकांसमोर मांडले जाऊ लागले. वास्तविक मानवी समाजाला कोणत्या प्रकारच्या स्वातंत्र्याची गरज आहे, हे या पुस्तकात सांगितले आहे. ग्रेट ब्रिटनच्या वसाहती देशांमध्ये कोणत्या प्रकारचे स्वातंत्र्य आवश्यक आहे, याबद्दलही भाष्य करण्यात आलं होतं. एकप्रकारे त्यांनी अमेरिकेतील क्रांतीच्या वातावरणावर आणखीनच तोफ डागली. हे पुस्तक अमेरिकेतील महान क्रांतीचे वाहक ठरले.
या पुस्तकाने पहिल्यांदाच सांगितले की, कोणाशीही मतभेद नसलेले, समतावादी, निःपक्षपातीपणे सर्वसामान्यांचे प्रतिनिधित्व करणारे सरकार आणि देश आपल्याला हवा आहे. तो वैश्विक धर्मावर भर देतो. म्हणजेच समाजात प्रत्येकजण समान असेल, सर्वांचे मूलभूत अधिकार समान असावेत, अशा विचाराला त्यांनी अतिशय वेगाने जन्म दिला. जर आपण मानव आहोत तर आपण समान आहोतच पण स्वतंत्रही आहोत.
कॉमन सेन्स हे पुस्तक बाजारात येताच ते वाचून लोकांमध्ये खळबळ उडाली. पुस्तकाला कॉमन सेन्स असे नाव देण्यात आले कारण ते लोकांमध्ये अक्कल जागृत करते. या पुस्तकाला प्रक्षोभक सुद्धा म्हटले गेले. तरी ते निश्चितच लोकप्रिय पत्रिका होते. या पुस्तकाच्या प्रकाशनानंतरच अमेरिकेत मोठी क्रांती होऊन एका नव्या युगाची सुरुवात झाली. अमेरिकेच्या स्वातंत्र्यात या पुस्तकाचा मोठा वाटा होता.
या पुस्तकाचा प्रभाव केवळ अमेरिकन क्रांतीच नव्हे, तर त्यानंतर फ्रेंच राज्यक्रांती आणि जगभरातील सर्व क्रांतीवर दिसून आला. हे पुस्तक एक महान ग्रंथ मानले जाते. असा ग्रंथ ज्याचा प्रभाव 145 वर्षात जगात बदल होऊनही आजतागायत संपलेला नाही. कारण ज्या विषमतेकडे हे पुस्तक लक्ष वेधून घेते, त्या मोठ्या प्रमाणात आजही जगातील अनेक देशांमध्ये कोणत्या ना कोणत्या मार्गाने आहेत.
या पुस्तकाचे लेखक थॉमस पेन (Thomas Paine) यांचा जन्म ग्रेट ब्रिटनमध्ये झाला. त्यानंतर ते अमेरिकेला गेले. तिथे ते राजकीय कार्यकर्ते आणि लेखक बनले. त्यांना राजकीय सिद्धांतवादी, क्रांतिकारक आणि मार्गदर्शक देखील मानले जात होते. याशिवाय त्यांनी आणखी एक पुस्तकही लिहिले. वयाच्या 72 व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले. पण ‘कॉमन सेन्स’ने त्यांना कायमचे अमर केले.