कृषी उत्पादन वाढवण्याचं तंत्र सापडलं? या गोष्टीनंतर तुमच्या शेतीचीही होईल भरभराट

जगाच्या लोकसंख्येसोबत अन्न संकट (Food Crisis) अधिकाधिक आव्हानात्मक होत आहे. हवामान बदल, जमिनीचे प्रदूषण, मातीची धूप इत्यादी समस्या शेती आणि शेतांच्या उत्पादकतेशी संबंधित आहेत. याचा परिणाम सर्व प्रकारच्या कृषी आधारित उपक्रमांवर होत आहे. धान्य पेरणे किंवा त्याचे क्षेत्र वाढवणे हाही उपाय नाही. पण वायू प्रदूषणात (Air Pollution) घट कृषी उत्पादनात फायदेशीर ठरू शकते का? नवीन अभ्यासात वायू प्रदूषण कमी केल्याने शेती उत्पादनाला दीर्घकाळ कसा फायदा होऊ शकतो, तसेच जमीन आणि पैशांची बचत कशी होते याचे वर्णन केले आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

वायू प्रदूषणामुळे (Air Pollution) होणाऱ्या उत्सर्जनातील केवळ एकाच प्रकारच्या प्रदूषणाचे प्रमाण जर जगाने निम्मे केले तर चीनमध्ये (China) हिवाळी पिकांचे उत्पादन 28 टक्क्यांनी वाढेल आणि जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचे भाग 10 टक्क्यांनी वाढतील असा अंदाज आहे. या प्रकरणात नायट्रोजन ऑक्साईड (Nitrogen oxides) महत्वाचे आहेत, जे जीवाश्म इंधनाच्या जाळण्याने वाहने आणि उद्योगांमधून सोडले जाणारे विषारी आणि अदृश्य वायू आहेत. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

वायू प्रदूषणाच्या (Air Pollution) बाबतीत, नायट्रोजन ऑक्साईड (Nitrogen oxides) उत्सर्जन हे जगातील सर्वाधिक वितरित वायु प्रदूषकांपैकी एक आहे. त्यांच्या प्रदूषणामुळे झाडांच्या पानांचे खूप नुकसान होऊन त्यांची वाढ खुंटते, असे सांगितले जाते. नायट्रोजनचे ऑक्साइड ट्रॉपोस्फियरमध्ये ओझोन आणि एरोसोल देखील तयार करतात. त्यामुळे पिकांना योग्य प्रमाणात सूर्यप्रकाश मिळत नाही. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

याच संशोधनातील अनेक संशोधकांना गेल्या वर्षीच्या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की 1999 ते 2019 दरम्यान, ओझोन, कणिक पदार्थ, नायट्रोजन ऑक्साईड (Nitrogen oxides) आणि सल्फर डायऑक्साइडचे प्रमाण घटल्याने अमेरिकेत कॉर्न पीक (Corn Yield) आणि सोयाबीनच्या लागवडीत 20 टक्क्यांनी वाढ झाली होती. त्यामुळे दरवर्षी 5 अब्ज डॉलर्सची पीक बचत झाली. नायट्रोजन डायऑक्साइड स्थानिक पातळीवर देखील सहज मोजता येतो. आणि त्याची थेट पिकांच्या वाढीशी तुलना केली जाऊ शकते. जेव्हा ते वातावरणात उत्सर्जित होते, तेव्हा ते अल्ट्राव्हायोलेट किरणांशी प्रतिक्रिया करते, जे उपग्रह सहजपणे कॅप्चर करू शकतात. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

संशोधकांचे म्हणणे आहे की, आपण अंतराळातूनही (Space) कृषी उत्पादन (Crop production) मोजू शकतो, त्यामुळे हे वायू शेतीच्या विविध क्षेत्रांवर कसा परिणाम करतात हे जाणून घेण्याची संधी मिळते. नायट्रोजन डाय ऑक्साईडची (Nitrogen oxides) तुलना जगाच्या विविध प्रदेशांतील शेतजमिनीच्या हिरवळीशी करताना संघाला सातत्याने नकारात्मक परिणाम आढळून आले. सर्वाधिक नुकसान चीनमध्ये झाले आहे, त्यासोबतच गव्हासारख्या हिवाळी पिकांचेही नुकसान झाले आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

या सहसंबंधाचा वापर करून, संशोधकांनी असा अंदाज लावला की, जर जगात नायट्रोजन ऑक्साईडची (Nitrogen oxides) कमतरता असेल तर चीनचे हिवाळी पिकांचे उत्पादन सुमारे 28 टक्के आणि उन्हाळ्यातील उत्पादनात 16 टक्के वाढ होईल. भारताबाबत संशोधकांचा अंदाज आहे की हिवाळ्यातील पीक उत्पादनात 8 टक्के आणि उन्हाळ्यात उत्पादनात 6 टक्के वाढ होईल. त्याचप्रमाणे, पश्चिम युरोपमध्ये, उन्हाळी आणि हिवाळी दोन्ही पिकांचे उत्पन्न दहा टक्क्यांनी वाढेल. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

संशोधकांचे म्हणणे आहे की या अभ्यासात सांगितलेली सर्वात चांगली गोष्ट म्हणजे या पावलांमुळे शेतीला (Agriculture) असे प्रभावी फायदे मिळतील, ज्यामुळे वाढत्या लोकसंख्येच्या अन्न पुरवठ्याचे आव्हान कमी होईल. संशोधकांचे म्हणणे आहे की, नायट्रोजन ऑक्साईडचा (Nitrogen oxides) वनस्पतींच्या वाढीवर नेमका काय परिणाम होतो हे आपल्याला माहीत नसले तरी या संशोधनाने वायू प्रदूषण आणि शेती यांच्यातील गहिरा संबंध दिसून आला आहे. त्यामुळे शेतीचे नुकसान होत आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)