समुद्री ड्रॅगनची 'ही' गोष्ट पहिल्यांदाच आली जगासमोर! फोटो पाहून तुम्हीही व्हाल अचंबित

पृथ्वीच्या तुलनेत महासागरातील जैवविविधता खूप जास्त आहे. त्यांच्यातील एक प्राणी, सी ड्रॅगनने (Sea Dragon), त्याच्या अनेक वैशिष्ट्यांनी शास्त्रज्ञांनाही आश्चर्यचकित केले आहे. त्याचा काही भाग झाडांच्या पानांसारखा दिसतो तर त्याचा आकार आणि चेहरा देखील विचित्र आहे. याशिवाय दात आणि बरगड्या नसणे हा देखील संशोधनाचा विषय आहे. एका नवीन अभ्यासात, संशोधकांनी अनुवांशिक पुराव्यांवरून (Genetic Clues) शोधून काढले आहे की समुद्री ड्रॅगन इतके वेगळे का दिसतात. त्यांच्या जीनोममध्ये केवळ उत्क्रांती चालविणारा डीएनएच नाही तर इतर जीवांमध्ये दात, नसा आणि चेहऱ्याच्या काही भागांसाठी जबाबदार असलेल्या जनुकांचा संचही त्यांच्याकडे नाही. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

समुद्री ड्रॅगनच्या (Sea Dragon) जीनोमचा अभ्यास केल्याने त्यांच्या वैशिष्ट्यांचे मूळ उलगडले आहे. या असामान्य पृष्ठवंशीय प्राण्यांच्या कुटुंबात, सिन्ग्नाथिडे (Syngnathidae), विचित्र वैशिष्ट्ये आहेत. समुद्री ड्रॅगन हे पाईपफिश आणि सीहॉर्सेसचे सुद्धा वंशज आहेत. त्याच कुटुंबातील आहेत. याशिवाय, Syngnathidae असे जीवजंतू आहेत, ज्यात नरामध्येही गर्भधारणा होण्याची क्षमता असते. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

सी ड्रॅगन (Sea Dragon) नावाचा हा प्राणी इतर अनेक कारणांमुळे आकर्षणाचा केंद्रबिंदू आहे. हा देखील एक ऑडबॉल आहे, म्हणजेच ऑडबॉल माशांच्या (Oddball Fish) गटातील असामान्य प्राणी आधीच क्वचित आढळतो. याचे कारण शोधण्यासाठी संशोधकांनी पानेदार सागरी ड्रॅगन आणि वीडी किंवा कॉमन सी ड्रॅगन या दोन प्रजातींचे जीनोम सिक्वेन्सिंग (Genome Sequencing) केले. या दोन्ही प्रजाती ऑस्ट्रेलियाच्या दक्षिण किनारपट्टीवर आढळतात. पानेदार समुद्री ड्रॅगनची समस्या अशी आहे की ते फसवणूक करून लपण्यात पटाईत आहेत. आणि हे पातळ मासे ओळखणे हे देखील खूप अवघड काम आहे. त्यांची तिसरी प्रजाती, रुबी सी ड्रॅगन, 2017 मध्ये प्रथमच दिसली. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

समुद्री ड्रॅगनच्या (Sea Dragon) तीनही प्रजाती त्यांच्या रंगीबेरंगी आणि आकर्षक शरीरासाठी ओळखल्या जातात. परंतु, रुबी सी ड्रॅगनमध्ये इतर समुद्री ड्रॅगनमध्ये दिसणारी पानांची रचना (Leafy Structure) नसते. शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की समुद्री ड्रॅगनमधील ही अतिरिक्त आकृती गेल्या 50 दशलक्ष वर्षांत खूप वेगाने विकसित झाली, जेव्हा त्यांनी समुद्री घोडा कुटुंबापासून एक वेगळी शाखा विकसित करण्यास सुरुवात केली. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

जेव्हा संशोधकांनी समुद्री ड्रॅगनच्या (Sea Dragon) अद्वितीय आकाराचा अभ्यास करण्यासाठी त्यांच्या जवळच्या नातेवाईकांची पाईपफिश (Pipefish) आणि सीहॉर्स यांच्याशी तुलना केली तेव्हा त्यांना असे आढळले की समुद्री ड्रॅगनमध्ये आश्चर्यकारकपणे मोठ्या प्रमाणात ट्रान्सपोसॉन आहेत ज्यांना जंपिंग जीन्स किंवा जंपिंग जीन्स म्हणतात. याला जंप जीन्स म्हणतात. या जलद जनुकीय बदलांमुळे सागरी ड्रॅगन इतक्या वेगाने कसे विकसित झाले. पानेदार आणि तणयुक्त समुद्री ड्रॅगनमध्ये दात नसतात आणि मध्यवर्ती मज्जासंस्थेसाठी जीन्स देखील नसतात. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

सागरी ड्रॅगनचे जनुक नष्ट झाल्याने सागरी ड्रॅगनचे (Sea Dragon) तोंड इतके लांब का असते हे देखील स्पष्ट होऊ शकते असे संशोधकांना वाटले. त्यांना फ्रिल्स का आहेत? परंतु या जीवांच्या उत्पत्तीचा इतिहास जाणून घेण्यासाठी अधिक संशोधनाची गरज होती. संशोधकांनी तणयुक्त समुद्री ड्रॅगनचे उच्च-रिझोल्यूशन एक्स-रे स्कॅनिंग देखील केले, ज्याने दर्शविले की त्यांची झालर असलेली रचना त्यांच्या मणक्यापासून विकसित झाली आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

संशोधकांना असेही आढळून आले की समुद्री ड्रॅगनच्या (Sea Dragon) हाडांची रचना माशांच्या पंखांपेक्षा खूपच वेगळी आहे. कोलेजेनस टिश्यूच्या गाभ्याला कडक केल्याने हे प्रत्यक्षात कठोर होतात. पीएनएएसमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासात, संशोधकांचा असा विश्वास आहे की समुद्री ड्रॅगनच्या जीनोममध्ये अजूनही अनेक रहस्ये दडलेली आहेत, जी इतर अनुवांशिक तुलनांमध्ये उघड होतील. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)