'या' देशाची System अशी आहे की हरवलेल्या वस्तू लगेच सापडतात! भारतात हे शक्य होईल का?
अनेक देशांत फोन, पर्स यांसारख्या वस्तू हरवणे (Lost) ही अनेक ठिकाणी चोरीसारखीच आहे, ती परत मिळण्याची शक्यता नगण्य आहे. पण जपानमध्ये (Japan) एक प्रणाली कार्यरत आहे ज्यामध्ये हरवलेल्या गोष्टी शोधण्याची शक्यता खूप जास्त आहे. जपानमध्ये हरवलेले फोन, पाकीट इत्यादी सापडतात असा विश्वास आहे. यासाठी जपानमध्ये कोबान (Koban) पद्धत अत्यंत प्रभावी ठरत आहे.
जपानमध्ये (Japan) अशा अनेक अनोख्या गोष्टी आहेत, ज्या फक्त याच देशात आढळतात. यामध्ये सर्वात महत्त्वाच्या गोष्टींमध्ये शिस्तीचाही (Discipline)समावेश आहे. या विषयात जगातील कोणताही देश त्यांच्या आसपासही नाही. जपानमध्ये अशा अनेक सिस्टम आहेत, ज्या जगभरातील लोकांना अचंबित करतात. यापैकी एक म्हणजे येथील लॉस्ट अँड फाउंड सिस्टम. (Lost and Found System). जगातील बहुतेक ठिकाणी काही हरवलं तर परत सापडण्याची शक्यता कमी असते. पण जपानमध्ये उलट आहे. इथं हरवली गोष्ट सापडण्याची दाट शक्यता आहे. (फोटो: पिक्साबे)
टॅक्सीत हरवलेला फोन असो, ट्रेनच्या सीटखाली हरवलेली ब्रीफकेस असो किंवा नोटांनी भरलेली पर्स असो, जपानमध्ये अशा गोष्टी क्वचितच पाहायला मिळतात असे नाही. दरवर्षी 12.6 कोटी जपानी लोक त्यांच्या वस्तू हरवतात (lost items). मात्र, या वस्तू परत मिळण्याची टक्केवारी खूप जास्त आहे. यासाठी जपानची यंत्रणा काम करते, ज्यामध्ये पायाभूत सुविधा, कायदेशीर प्रोत्साहन, सांस्कृतिक मानके इत्यादींचा हातभार लागतो. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)
जपानची ही संपूर्ण यंत्रणा इतक्या प्रभावीपणे काम करते की अनेक गुंतागुंतीच्या प्रणाली तयार करणारे पाश्चात्य निरीक्षकही थक्क झाले आहेत. ही प्रक्रिया स्थानिक कोबानपासून (koban) सुरू होते, जे एक किंवा दोन खोल्यांचे छोटे घर आहे, जसे की पोलिस केबिन. कायद्याच्या अंमलबजावणीची ही जपानची समुदाय-आधारित प्रवृत्ती आहे जी कोबानला इतकी यशस्वी करते. संपूर्ण जपानमध्ये 6,300 कोबान किंवा लहान पोलीस ठाणी पसरलेली आहेत, ज्यांची अशा प्रकारे व्यवस्था केली गेली आहे की ते लोकांसाठी पोलिसांशी संपर्क साधण्याचा सर्वात महत्वाचा मार्ग बनले आहेत. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)
जपानची (Japan) राजधानी असलेल्या टोकियोसारख्या (Tokyo) गजबजलेल्या महानगरात 2018 साली 41 लाख हरवलेल्या वस्तू पोलिसांच्या हाती लागल्या आहेत. अशा प्रकरणांची संख्या वाढत आहे. नोंदी दर्शवतात की गेल्या काही वर्षांमध्ये लोकांना तीन-चतुर्थांश प्रकरणांमध्ये गोष्टी परत मिळत आहेत. टोकियोमधील अधिकारी हरवलेली वस्तू आणि आणणाऱ्याची माहिती कोबानमधील त्यांच्या अहवालात नोंदवतात. सापडलेल्या वस्तू टोकियो मेट्रोपॉलिटन पोलिस विभागाकडे पाठवल्या जातात. तेथे त्यांना लॉस्ट अँड फाउंड सेंटरमध्ये ठेवण्यात आले आहे. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)
जपानमध्ये (Japan) सापडलेली वस्तू (Found Item) केंद्रापर्यंत पोहोचली की, तिच्या मालकाबद्दल काही माहिती मिळावी म्हणून त्याची चौकशी केली जाते. केंद्राची हरवलेली आणि सापडलेली वेबसाइट देखील कार्य करते, ज्यामध्ये लोक त्यांच्या हरवलेल्या वस्तू शोधू शकतात. ज्यामध्ये हरवलेल्या वस्तूंची यादी केली आहे. जर तीन महिन्यांत हक्काचा मालक सापडला नाही, तर ती ज्याला सापडली त्याला दिली जाते. किंवा महापालिका शासनाकडे जमा केली जाते. (फोटो: www.keishicho.metro.tokyo.lg.jp वेबसाइट स्क्रीनशॉट)
जपानमधील (Japan) रेल्वे स्थानके खूप व्यस्त आहेत. या रेल्वे स्थानकांवरही हरवलेल्या वस्तू देण्याची विविध ठिकाणी व्यवस्था करण्यात आली आहे. रेकॉर्ड दाखवतात की 2018 मध्ये रेल्वे स्थानकांवर सापडलेल्या सुमारे 31 टक्के वस्तू परत आल्या. त्याचवेळी, सापडलेल्या छत्र्यांपैकी केवळ एक टक्का परत आला आहेत. या व्यवस्थेत जपानच्या संस्कृतीचाही (Japanese Culture) मोठा वाटा आहे. तेथे मुलांना नैतिक शिक्षण दिले जाते. (फोटो: विकिमीडिया कॉमन्स)
जपानच्या (Japan) मालमत्ता (Property) कायद्याची देखील देशाच्या हरवलेल्या वस्तू (Lost Items) परत करण्याची संस्कृती टिकवून ठेवण्याची भूमिका आहे. 2007 नंतर कायद्यात दुरुस्ती केल्यानंतर हरवलेली वस्तू मूळ मालकाकडे किंवा पोलीस किंवा हरवलेल्या आणि सापडलेल्या कार्यालयासारख्या संबंधित अधिकाऱ्याकडे जमा करणे बंधनकारक आहे. हे मॉडेल इतर देशांमध्ये लागू केले जाऊ शकते की नाही याचे उत्तर देणे कठीण आहे. कारण, ते लागू करणे सोपे नाही. यामध्ये संस्कृतीची भूमिका आणि नैतिक बाजू अधिक महत्त्वाची आहे ज्याची काटेकोरपणे अंमलबजावणी होऊ शकत नाही. फोटो: पिक्साबे)