अंटार्क्टिकामध्ये महाप्रलय! केवळ 4 महिन्यांत 85,000 भूकंपाचे हादरे, पहिल्यांदाच घडली अशी घटना

दोन वर्षांपूर्वी अंटार्क्टिकामध्ये (Antarctica) अवघ्या चार महिन्यांच्या कालावधीत 85 हजार भूकंप (Earthquake) झाले होते. एका नव्या अभ्यासात याची कारणे समोर आली आहेत. आतापर्यंतच्या सर्वात शक्तिशाली भूकंपाचे कारण म्हणजे एक ज्वालामुखी आहे, जो बराच काळ सुप्त अवस्थेत होता आणि आता 2020 मध्ये त्याचा उद्रेक अशा प्रकारे झाला की भूकंपाचा पूर आला. या भूकंपांचा (Volcano) पूर ऑगस्ट 2020 पासून सुरू झाला, जो सुमारे चार महिने चालू होता. भूकंपाच्या या प्रचंड आफ्टरशॉक्सचा पूर हा गरम मॅग्मा पृथ्वीच्या गाभ्यापासून ढकलल्याचा परिणाम होता. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

या अभ्यासाचे परिणाम कम्युनिकेशन्स अर्थ अँड एन्व्हायर्नमेंट या जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले आहेत. या अभ्यासाचे प्रमुख लेखक आणि पॉस्डॅममधील जीएफझेड जर्मन रिसर्च सेंटर फॉर जिओसाइन्सेसचे डॉ समोन चेस्का यांनी लाईव्ह सायन्सला सांगितले की पृथ्वीवर असे अतिक्रमण इतरत्र होत आहे. पण अंटार्क्टिकामध्ये अशा प्रकारची क्रिया पहिल्यांदाच पाहायला मिळाली आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

चेस्का यांनी स्पष्ट केले की अशा प्रक्रिया सामान्यतः भूवैज्ञानिक टाइमस्केलच्या (Geological Timescle) प्रमाणात दृश्यमान असतात आणि मानवी जीवनात क्वचितच दिसतात. या अर्थाने आपण खूप भाग्यवान आहोत, असे ते म्हणाले. ही क्रिया ब्रॅन्सफील्ड सामुद्रधुनीतील सुप्त ज्वालामुखी ऑर्का समाउंटमध्ये दिसली आहे, जी समुद्रसपाटीपासून 900 मीटर उंचीवर आहे. ही सामुद्रधुनी दक्षिणेकडील शेथलँड आणि वायव्येकडील माथ्यावर अंटार्क्टिकापर्यंत जाणारा मार्ग आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

हे क्षेत्र दक्षिणेकडील शेथलँड बेटावरील किंग जॉर्ज बेटावरील (King George Island) संशोधन केंद्रांपैकी एक आहे, जेथे शास्त्रज्ञांना भूकंपाचे (Earthquake) सौम्य धक्के जाणवले. 2018 मध्ये पोलर सायन्समध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासात या भागाची भूगर्भीय स्थिती सांगितली आहे. त्यानुसार या भागात फिनिक्स टेक्टोनिक प्लेट अंटार्क्टिक (Antarctica) महाद्वीपीय प्लेटच्या खाली तरंगत आहे. फिनिक्सने येथे फॉल्ट झोन तयार केला आहे, ज्याच्या काही भागांना तडे गेले आहेत आणि काही भागांमध्ये कवच पसरले आहे. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

अंटार्क्टिकाच्या (Antarctica) किंग जॉर्ज बेटावर (King George Island) कोणत्या प्रकारची भूकंपाची क्रिया घडत आहे हे संशोधकांच्या टीमला जाणून घ्यायचे होते. परंतु, चेस्का आणि त्यांच्या सहकार्‍यांसाठी हे स्थान खूप दूर होते, म्हणून संशोधकांनी जमिनीचे विस्थापन मोजण्यासाठी ग्लोबल सॅटेलाइट नेव्हिगेशन सिस्टम (GPS) साठी दोन भूकंपीय स्टेशनांसह इतर स्टेशनचा डेटा वापरला. त्यांनी डेटा वापरून दुर्गम भागांचा अभ्यास केला, ज्याने पेपरमध्ये निकाल प्रकाशित केले. (प्रतिकात्मक फोटो: शटरस्टॉक)

अंटार्क्टिकाच्या (Antarctica) या प्रदेशातील भूकंपांच्या (Earthquake) मालिकेतील दोन भूकंप सर्वात शक्तिशाली असल्याचे संशोधकांना आढळले. यापैकी एक प्रमाण 5.9 चा होता जो ऑक्टोबर 2020 मध्ये आला होता आणि दुसरा 6.0 होता जो नोव्हेंबर 2020 मध्ये आला होता. या भूकंपानंतरच भूकंपाची गती कमी झाली. शास्त्रज्ञांनी सांगितले की पाण्याच्या आत ज्वालामुखीचा उद्रेक (Volcanic Eruption) झाला असला तरी तो यावेळी झाला असावा. परंतु आतापर्यंत कोणताही प्रत्यक्ष पुरावा सापडला नाही ज्यामुळे समुद्राखाली स्फोट कोणत्या ठिकाणी झाला हे सांगता येईल. (प्रतिक छायाचित्र: शटरस्टॉक)