लोकबिरादरीच्या सेवा प्रकल्पाला 48 वर्ष पूर्ण, आजही सुरु आहे सेवेचा अखंड झरा

महेश तिवारी, प्रतिनिधी

गडचिरोली, 23 डिसेंबर : गडचिरोली जिल्ह्याच्या घनदाट जंगलात अतिदुर्गम अशा भामरागडच्या हेमलकसात लोकबिरादरी प्रकल्पाच्या माध्यमातून लाखो आदिवासींच्या जीवनाला आधार देणाऱ्या सेवेच्या प्रकल्पाला आज 48 वर्ष पूर्ण झाले आहेत. या सेवेने आता 49 व्या वर्षी पदार्पण केले आहे. दिवंगत ज्येष्ठ समाजसेवक बाबा आमटेंच्या प्रेरणेतून उभ्या असलेल्या या प्रकल्पातून डॉ. प्रकाश आमटे, डॉ. मंदाकिनी आमटेंसह आमटे कुटुंबियांची चौथी पीढी या प्रकल्पातून आरोग्य, शिक्षण, शेती या कार्याच्या माध्यमातून आदिवासींना सेवा देत आहेत. पुढचे चार दिवस या प्रकल्पात आमटे आठवडा साजरा होणार आहे.

भामरागड राज्यातला सर्वाधिक मागास आणि सतत माओवाद्यांच्या कारवायाने चर्चेत असलेला अतिसंवेदनशील अतिदुर्गम असा तालुका आहे. 48 वर्षांपूर्वी या भामरागड तालुक्याला जाण्यासाठी रस्ताही नव्हता. वीज या भागातल्या आदिवासींसाठी एक स्वप्न होते. तर आरोग्याच्या कुठल्याही सोयी या भागातील आदिवासींना उपलब्ध नव्हत्या. साध्या तापाची गोळी सुद्धा मिळत नव्हती. अशा खडतर अवस्थेत जीवन जगणाऱ्या आदिवासींना शिक्षण हे स्वप्न होते. अशा भागात सेवा करण्याचा निर्धार मनाशी घेऊन बाबा आमटे यांनी 48 वर्षांपूर्वी भामरागड गाठले. बाबांच्या सोबत त्यांचे लहान चिरंजीव डॉक्टर प्रकाश आमटे आणि डॉक्टर मंदाकिनी आमटे होते.

हेही वाचा : Viral Video: पाकिस्तानात 'बजरंगी भाईजान'ची वाट पाहतेय भारताची 'मुन्नी'

आमटे दांपत्य नुकतेच नागपूरमध्ये वैद्यकीय शिक्षण पूर्ण करून डॉक्टर झाले होते. नागपूर, पुणे, मुंबई सारख्या शहरात वैद्यकीय व्यवसायाच्या माध्यमातून लाखो रुपये कमाई करण्याची संधी समोर असताना डॉक्टर प्रकाश आणि डॉक्टर मंदाकिनी बाबांसोबत हेमलकसात पोहोचले. घनदाट जंगलात चारही बाजूने जंगल, वन्यप्राण्यांचे वास्तव्य, वीजपुरवठा नाही, पिण्याचे शुद्ध पाणी नाही, आदिवासींची संवाद साधण्यासाठी त्यांची मातृभाषाही अवगत नाही, अशा अवस्थेत बाबांच्या उपस्थितीत एका झोपडीमध्ये लोकबिरादरी प्रकल्प सुरु करण्यात आला. हा लोकबिरादरी प्रकल्प एका लहानश्या रोपट्याच्या माध्यमातून सुरु होऊन आज वटवृक्षामध्ये परिवर्तित झाला आहे.

त्या काळात आदिवासी नागरिकांशी संवाद साधण्यासाठी डॉक्टर प्रकाश आणि डॉक्टर मंदाकिनी यांना खूप कठीण श्रम घ्यावे लागले. मात्र त्यांनी माडीया आणि गोंडी या दोन्ही भाषा आत्मसात करुन आदिवासींचा विश्वास संपादन केला. हळूहळू आदिवासींना हे लोकबिरादरी प्रकल्प त्यांच्या जीवनाला कलाटणी देणारे महत्त्वाचे प्रकल्प बनू लागले. आदिवासींना तापाची साधी गोळी मिळत नव्हती. वन्यप्राण्यांचे हल्ले असो किंवा सर्पदंश असो यामध्ये मृत्युमुखी पडणाऱ्या आदिवासींना जीवनदान देण्यासाठी डॉक्टर प्रकाश आमटे आणि मंदाकिनी आमटे यांची सेवा कामी आली.

लोकबिरादरी प्रकल्पाचे हे रुग्णालय केवळ भामरागडच नव्हे तर छत्तीसगड आणि तेलंगणातल्या आदिवासींसाठी एक आधार देणारे सेवाकार्य बनले. आरोग्याच्या सोयीसोबतच डॉक्टर प्रकाश आमटे आणि मंदाकिनी आमटे यांनी लोकबिरादरीमध्ये एका शाळेची सुरुवात केली. या भागात आदिवासींना शिक्षणाच्या सोयी उपलब्ध नव्हत्या. त्या सोयी लोकबिरादरी प्रकल्पाच्या आश्रम शाळेतून मिळू लागल्या. या आश्रम शाळेतून शिकून अनेक आदिवासी मुले पोलीस, डॉक्‍टर, अभियंते, ग्रामसेवक, पटवारी शिक्षक या पदावर पोहचली.

हेही वाचा : भर मंचावर उदयनराजेंना अश्रू अनावर, प्रचंड भावनिक क्षण

डॉक्टर प्रकाश आणि डॉक्टर मंदाकिनी यांच्यासोबत आता तिसरी पिढी ही लोक बिरादरी प्रकल्पात सेवाव्रत झाली आहे. यामध्ये डॉक्टर असलेले डॉक्टर दिगंत आमटे आणि त्यांची मोठी सून अनघा व्यवसायाने डॉक्टर आहे. अनिकेत आणि अनघा आमटे या दोघांच्या माध्यमातून या भागातल्या उपचाराच्या माध्यमातून नवे जीवन मिळत आहे. लोकबिरादरी प्रकल्पाने शाळेसोबतच या भागातल्या आदिवासींना सिंचनाच्या सोयी उपलब्ध करुन देण्यासाठी पुढाकार घेतला आहे. अनिकेत आमटे आणि समीक्षा आमटे या दोघांच्या नेतृत्वात शैक्षणिक कार्यासह या भागातल्या आदिवासींच्या जीवनाला दिशा देणारी सिंचनाची क्रांतीही त्यांनी उभ्या केलेल्या तलावाच्या माध्यमातून झाली आहे. लोकबिरादरी प्रकल्पाचे हे रुग्णालय आता सुसज्ज अशा रुग्णालयांमध्ये परावर्तित झाले आहे.

बाबा आमटे यांच्या प्रेरणेतून उभा झालेल्या या लोकबिरादरी प्रकल्पाला 48 वर्षे पूर्ण झाली आहेत. या प्रकल्पाने 49 व्या वर्षात पदार्पण केला आहे. आज या प्रकल्पाच्या वर्धापनदिनी लोकबिरादरी प्रकल्पात विविध कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात आले आहे. याप्रसंगी लोकबिरादरी प्रकल्पात डॉक्टर प्रकाश आणि डॉक्टर मंदाकिनी आमटे यांच्यासह अपर जिल्हाधिकारी शुभम गुप्ता यांच्या हस्ते बाबा आमटे आणि साधनाताईंच्या प्रतिमेला पुष्पहार घालून द्विप प्रजलन करण्यात आले. यानिमीत्ताने लोकबिरादरी प्रकल्पात एका सुसज्ज व्यामशाळेचे उद्घाटन प्रसिद्ध सायकलिस्ट अमित समर्थ आणि अप्पर जिल्हाधिकारी शुभम गुप्ता यांच्या हस्ते करण्यात आले. याप्रसंगी कलादालनाचे उद्घाटन करुन समर्पीत बिरादरी या वर्धापनदिन विशेषांकाचे डिजीटल उद्घाटन करण्यात आले.

दरम्यान 23 डिसेंबर ते 26 डिसेंबर दरम्यान लोकबिरादरीच्या आश्रमशाळेत शैक्षणिक गंमत जत्रेसह स्नेहसंमेलनाचेही आयोजन करण्यात आले आहे. या दरम्यान विविध शालेय उपक्रमांची रेलचेल विद्यार्थ्यांसाठी राहणार आहे. लोक बिरादरी प्रकल्पात आमटे आठवडा आजपासून साजरा होणार आहे. 23 डिसेंबरला लोकबिरादरी प्रकल्पाच्या वर्धापन दिन असतो. तर 24 डिसेंबरला डॉक्टर प्रकाश आमटे आणि डॉक्टर मंदाकिनी आमटे यांच्या लग्नाचा वाढदिवस आहे. 25 डिसेंबरला डॉक्टर मंदाकिनी आमटे यांचा वाढदिवस आहे. तर 26 डिसेंबरला डॉक्टर प्रकाश आमटे यांचा वाढदिवस आणि कर्मयोगी डॉक्टर बाबा आमटे यांची जयंती आहे.