#कायद्याचंबोला : स्त्रियांच्या मालमत्तेचा खरा वारस कोण असतो? मुलगा, मुलगी की पती?

आपले वाचक सीमा यांनी ई-मेलच्या माध्यमातून एक प्रश्न विचारला आहे. सीमा विवाहित असून त्यांच्या आई-वडिलांचे दुसरे अपत्य आहे. त्यांना एक मोठा भाऊ देखील आहे. लग्नाआधी त्यांच्या वडिलांचे निधन झाले होते. त्यामुळे सर्व मालमत्ता आईच्या नावावर हस्तांतरीत झाली. तीन महिन्यांपूर्वी आईचंही निधन झालं. त्यामुळे आता मालमत्ता कोणाकडे जाईल? असा त्यांचा प्रश्न आहे.

कुणाची फसवणूक, कुणाचा छळ, कुणाला मानसिक त्रास, कुणाच्या वैयक्तित आयुष्यात ढवळाढवळ, कुणाच्या हक्कांवर गदा, प्रॉपर्टीचे वाद, कौटुंबिक कलह.. कुठल्याही विषयासंदर्भात कायदा काय सांगतो? शहाण्याने कोर्टाची पायरी चढू नये म्हणतात, पण अनेकांनी ती चढून आपला हक्क मिळवला आहे. या कायद्याच्या गोष्टी सोप्या करून सांगणारी नवी सीरिज #कायद्याचंबोला. कायद्याच्या अभ्यासक वकिलांकडूनच तुम्हाला मिळेल अगदी खात्रीशीर माहिती. तुम्हालाही कुठल्या विषयी कायदेशीर शंका असतील तर Rahul.Punde@nw18.com या मेलवर आम्हाला सांगा.

मालमत्तेचे दावे आणि मालकी हा अनेकदा वादाचा विषय बनतो. माहितीचा अभाव हे वादाचे सर्वात मोठे कारण आहे. अनेकदा हे वाद विकोपाला गेल्याचेही पाहायला मिळते. त्यामुळे आपल्याला याबद्दल किमान माहिती असणे आवश्यक आहे. महिलांच्या संपत्तीविषयी देखील लोकांच्या मनात संभ्रम आहे. मृत्युपत्र न करता एखाद्या महिलेच्या मृत्यूनंतर मालमत्तेवर नेमका कोणाचा अधिकार असतो? महिलांच्या मालमत्तेवर वारसाहक्काचे काय नियम आहेत? याबद्दल आता तुमच्या मनात शंका राहणार नाही. आपण तुमच्या मनातील सर्व प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेणार आहोत.

देशातील मालमत्तेशी संबंधित नियम/कायदे धर्मावर आधारित आहेत. जिथे बौद्ध, जैन, शीख हे हिंदू कायद्यात येतात तर मुस्लिम कायद्यात नियम वेगळे आहेत.

वाचा - मालमत्ता रजिस्ट्रीची कागदपत्रे हरवली? फसवणूक होण्याआधी पहिलं काम हे करा

हिंदू स्त्रीच्या मालमत्तेचे विभाजन

हिंदू उत्तराधिकार कायद्याच्या कलम 15(1) मध्ये मालमत्तेच्या महिला मालकाच्या मालमत्तेचे विभाजन कसे केले जाईल याचा उल्लेख आहे. या कलमांतर्गत, थकबाकीदार मालमत्तेसाठी वारसांच्या पसंतीचा आदेश देण्यात आला आहे.

प्राधान्यक्रमानुसार महिलेचा मुलगा आणि मुलगी प्रथम क्रमांकावर आहेत. पसंतीच्या क्रमात दुसरे स्थान पतीच्या वारसाचे आहे. या संपत्तीवर महिलेच्या आई आणि वडिलांचाही हक्क आहे. पसंतीक्रमानुसार त्याचे स्थान तिसरे आहे. अग्रक्रमातील चौथे स्थान वडिलांच्या वारसांचे आहे. प्राधान्य क्रमातील पाचवे स्थान आईच्या वारसांचे आहे.

वाचा - मालमत्तेवरुन भाऊबंदकीचा वाद; एकानेच सर्वकाही हडप केलयं? कायदा काय सांगतो?

मुस्लिम महिलांच्या मालमत्तेचे विभाजन

मुस्लिम महिलांच्या बाबतीत हा नियम वेगळा आहे. मुस्लिम महिलेच्या मालमत्तेवर पूर्ण नियंत्रण असते. ती तिची मालमत्ता तिच्या आवडीच्या कोणालाही देऊ शकते. मृत्युपत्र करून मालमत्ता देताना मात्र विशेष प्रकारचा अंकुश आहे. एक स्त्री तिच्या मालमत्तेपैकी फक्त एक तृतीयांश देऊ शकते. वास्तविक, मालमत्तेच्या विभाजनाशी संबंधित प्रक्रियेसाठी अनुभवी वकिलाचा सल्ला घेणे चांगले होईल. जेणेकरून तुम्ही कोणत्याही कायदेशीर गोंधळात अडकू नये, तसेच मालमत्तेच्या वितरणात कोणताही वाद होणार नाही याची काळजी घ्या आणि ही प्रक्रिया सामान्य पद्धतीने पूर्ण होईल. (कायदे वेळोवेळी बदलत असतात. वरील माहिती ही सध्याच्या कायद्यानुसार आहे. त्यामुळे कोणतीही कायदेशीर कारवाई करण्याअगोदर कायदेतज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)

(लेखिका कायद्याच्या अभ्यासक असून पुण्यात कायदेशीर सल्लागार आणि पुणे जिल्हा न्यायालयात वकील म्हणूनही कार्यरत आहेत.)