ऐकावं ते नवलंच! भविष्यात मशीन देणार बाळाला जन्म, शास्त्रज्ञांकडून कुत्रिम गर्भाशय विकसित

मुंबई, 27 मे : गेल्या काही दिवसांपासून अमेरिकेत महिलांना गर्भपाताचा अधिकार द्यायचा की नाही यावर जोरदार चर्चा सुरू आहे. दरम्यान, विज्ञान जग काही वेगळे प्रयत्न करत आहे, जगभरातील शास्त्रज्ञ कृत्रिम गर्भाशय (Artificial Uterus) बनवण्याचा प्रयत्न करत आहेत, जेणेकरून गर्भ (Embryo) आईच्या पोटाबाहेर बाळामध्ये विकसित होईल. शास्त्रज्ञ या नवीन शोधाच्या आणखी जवळ आल्याचे सांगण्यात येत आहे. पण, आता खरोखरच महिलांना गर्भधारणेची गरज भासणार नाही आणि कृत्रिम गर्भाशय (Artificial Womb) एकाच वेळी अनेक समस्या सोडवेल. चला जाणून घेऊया. अशा प्रणालीची गरज का आहे? खरे तर आजच्या काळात मुलांना जन्म देण्याची प्रक्रिया महिलांसाठी क्लेशदायक ठरत आहे. तसेच, अनेक वेळा मुले खूप लवकर जन्माला येतात. अशा परिस्थितीत त्यांची तब्येत खूपच कमकुवत राहते. त्यांना इनक्यूबेटरमध्ये ठेवावे लागते. त्यांचे अनेक अवयव पूर्णपणे विकसित झालेले नसतात. विशेषत: फुफ्फुसांचा यात समावेश होतो. यामुळे त्यांना श्वास घेण्यासही त्रास होतो. पोर्टेबल कृत्रिम गर्भाशय सरोगसीला समाजात मोठ्या प्रमाणात मान्यता मिळत असल्याचे शास्त्रज्ञांचे मत आहे. या तंत्रामुळे लाखो लोकांना मुलांचा आनंद मिळत आहे, जो पूर्वी कोणत्या ना कोणत्या कारणाने मिळत नव्हता. कृत्रिम गर्भाशय हे अकाली जन्मलेल्या बाळांचे जीवन वाचवण्याचे साधन बनू शकते. यामुळे अनेक जोडप्यांना पालक बनण्याचा बहुमान मिळू शकेल आणि ते सरोगसीच्या त्रासातून मुक्त होतील. आईच्या उदरातून बाहेर या तंत्रात कृत्रिम वातावरण तयार केल्यास ते अगदी मातेच्या गर्भाशयासारखेच असेल. परंतु, त्याचे वातावरण पूर्णपणे सामान्य गरोदर महिलेसारखेच असेल. या वातावरणाचे नियंत्रण मशिनद्वारे केले जाईल, ज्यामध्ये या कृत्रिम गर्भाशयाच्या तापमानाचाही समावेश असेल. या तंत्राचा एक मोठा फायदा असा होणार आहे की, मूल जन्माला येत असताना आई आणि मुलाला एकत्र वाचवण्याचा डॉक्टरांवरचा दबावही संपुष्टात येईल. व्यायाम करण्यापूर्वी मासिक पाळी चक्राचा अभ्यास करणं गरजेचं प्राण्यांवर प्रयोग अशा परिस्थितीत या मुलांना कृत्रिम गर्भाशयात ठेवून त्यांना वाचवणे सोपे होऊ शकते. सध्या मेंढ्यांवर या प्रकाराचा प्रयोग यशस्वी झाला आहे. पण मानवाला ते वापरायला किमान दहा वर्षे लागतील, असे शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे. याआधी शास्त्रज्ञांनी कृत्रिम गर्भाशयात 11 दिवस उंदराच्या भ्रूणांचे यशस्वी संगोपन केले आहे. प्राण्यांवर प्रयोग का? प्राण्यांचा वापर करण्यामागचे एक कारण म्हणजे मानवी गर्भाशयात गर्भ आणि बाळाच्या वाढीचे निरीक्षण करणे शक्य नसते. तसे, वेगवेगळ्या टप्प्यांवर गर्भाची सोनोग्राफी आणि इतर तंत्रांच्या मदतीने मुलांचा विकास समजून घेण्यास खूप मदत झाली आहे. परंतु, कृत्रिम गर्भ आणि गर्भाशयासाठी हे पुरेसे नाही. ससा विशेष का आहे? सशांवर केल्या जाणाऱ्या प्रयोगांमधून शास्त्रज्ञांना सर्वाधिक अपेक्षा आहेत. कारण, फक्त सशाचं गर्भाशय मानवी गर्भाच्या आकाराशी सर्वात जास्त जुळते. आतापर्यंत सशांच्या बाबतीत किरकोळ बदल करून शास्त्रज्ञांना मोठे यश मिळाले आहे. यावरून मानवावर हा प्रयोग खूप यशस्वी होऊ शकतो, असे त्यांना वाटते. आरोग्यासाठीच नव्हे तर त्वचेसाठीही मशरूमचा असा होतो उपयोग; जाणून घ्या सर्व फायदे या तंत्रावरून अनेक प्रश्न निर्माण झाले आहेत. मुख्य म्हणजे, जेव्हा मूल आईच्या पोटाबाहेर जन्माला येईल तेव्हा या तंत्रात कोण मास्टर असेल. त्यावर कोण नियंत्रण ठेवणार आणि हे तंत्रज्ञान वापरण्याचा अधिकार कोणाला असेल. हे लिंग ओळख चाचणी रोखू शकते का? किंवा भ्रूणहत्या कसे रोखेल? संशोधकांचे म्हणणे आहे की हे अणू तंत्रज्ञान किंवा विषाणू संशोधन तंत्रज्ञानासारखे आहे. ज्याचा गैरवापर होण्याच्या भीतीने संशोधन थांबवणे योग्य नाही.